قصّه‌خوانی در ایران، وارث دو جریان متفاوت است. یکی، جریان موجود در ایران پیش از اسلام، که به هر روی، جامعه ایرانی، مانند سایر اقوام کهن، افسانه‌ها و داستان‌های فراوانی را از گذشته به ارث برده و با زنده نگاه داشتن آن‌ها، هویت خویش را در تاریخ امتـداد داده است. دوّم، میراث قصاص مسلمـان که خود برگرفته از تجربه‌های فکری- فرهنگی یهود، نصارا و افزوده‌های مسلمانان بر آن بود. جامع‌الحکایات نام نسخه‌ای است با چهل و شش داستان و نویسنده آن مشخص نیست. اگر داستـان‌های نسخه موجود با ذوق ایرانیان همراه نبود، نوشته نمی‌شد. «قصّه درویش ادهم با مشک افروز دختر پادشاه فارس و شرح احوال ایشان» از این نسخه انتخاب شد، تا ضمن معرفی این قصه، ویژگی‌های داستان‌پردازی آن بررسی شود؛ در مقایسه اجمالی با نمونه چاپ‌شده این قصه از کتاب ابراهیم ادهم مشخص شد که شالوده و اساس قصه در دو متن تغییری نکرده و اندک تفاوت در بیان سلیقه‌ای و هنری قصه‌گو پیدا می‌شود. قصه‌گویان ایرانی قصه درویش ادهم را به جهت شهرت ابراهیم ادهم عارف ساختند و نسب او را از مادر، شاهزاده ایرانی دانستند، تا احساس پیوند واقعی با این عارف متقی داشته باشند. این قصه از نظر درون‌مایه و هدف دارای رگه‌هایی از اخلاق، تعلیم، مذهب، عشق و عرفان است؛ اما بُعد مذهب در آن، پررنگ است. راوی، قهرمان را با الهام غیبی دعوت به تغییر می‌کند؛ حوادثی را در سیر داستان به‌وجود می‌آورد، آموزه‌های مذهبی در آن جای می‌دهد؛ در جایی از داستان، جواب دندان‌شکن زنان رخت‌شوی، باعث می‌شود که قهرمان داستان، کلاه ادهمی بسازد و عفت دید خود را حفظ کند؛ پوشاندن چشم از نامحرم برگرفته از اعتقاد و مذهب و لازمه کردار مذهبی و عرفانی است. توجه به آموزه‌های دینی مانند نماز خواندن و دعا کردن، امداد غیبی به همراه دارد؛ دیدن حدیث پیامبر بر سردر محراب، عمل کردن به حدیث و باور این‌که قول پیامبر راهگشاست، از مهم‌ترین کلیدهای موفقیت قهرمان در داستان است. او با توکل به خدا برای رسیدن به هدف تلاش می‌کند. قصه‌گو در قصه درویش ادهم از اشعار شاعرانی مانند فردوسی و سعدی، به مناسبت آورده است و هفت مرحله برای تغییر قهرمان در جهت برکت بخشی و سود بخش بودن ترتیب داده است؛ با چنین تدوینی این قصه نوشته شده، تا آیندگان سطح درک و سواد داستان‌گو را بشناسند. روش پژوهش این مقاله، توصیفی، تحلیلی و تطبیقی است؛ با بررسی اصل نسخه، اطلاعات لازم از منابع کتاب‌خانه‌ای جمع‌آوری شد.