تحولات اخیر در علوم اعصاب، فیزیولوژی تنظیمی و طب سنتی نشان می‌دهد که مفهوم «طب جایگزین» از مرحله‌ درمان‌های مکمل فراتر رفته و به رویکردی علمی و پیشگیرانه در تنظیم محور عصبی–هورمونی بدن تبدیل شده است. این رویکرد بر پایه توازن ذهن و بدن، کاهش استرس، و ارتقای تاب‌آوری زیستی و روانی شکل گرفته و در تعامل با فناوری‌های نوین سلامت معنای تازه‌ای یافته است.
هدف:
هدف این پژوهش، تبیین تغییر پارادایم طب جایگزین از دید زیست‌تنظیمی و انسان‌محور است؛ مدلی که می‌کوشد پیوند میان مداخلات ذهن–بدن، تنظیم محور هیپوتالاموس–هیپوفیز–آدرنال، و پیش‌بینی سلامت آینده را با سیاست‌گذاری سلامت تلفیقی در چارچوب نهادهای نوآور مانند اینسکو برقرار کند.
روش پژوهش:
روش این مطالعه بر پایه تحلیل میان‌رشته‌ای از یافته‌های علوم اعصاب، فیزیولوژی، قوم‌داروشناسی و سیاست سلامت است. داده‌ها از مرور منظم پژوهش‌های بین‌المللی و مقایسه مدل‌های زیستی–فرهنگی استخراج شدند تا پیوند میان تاب‌آوری فیزیولوژیک، تنظیم عصبی–هورمونی و آینده‌پژوهی سلامت شناسایی شود.
نتیجه‌گیری:
نتایج نشان می‌دهد طب جایگزین در حال گذار به مرحله‌ای فناورانه و هوشمند است که از ابزارهای سنجش زیستی مانند واریابی ضربان قلب و شاخص بار آلوستاتیک برای سنجش تاب‌آوری استفاده می‌کند. این تحولات، بنیان سلامت انسان‌محور را شکل می‌دهند؛ الگویی که بر خودتنظیمی بدن، کرامت انسانی و ارزش اجتماعی سلامت تأکید دارد. در این مسیر، نهادهایی چون اینسکو با ایجاد رصدخانه آینده‌پژوهی سلامت، می‌توانند میان علوم زیستی، فرهنگ شفابخشی و سیاست‌گذاری اخلاقی پیوندی پایدار ایجاد کنند و راهی برای تحول جامع و پایدار نظام‌های سلامت اسلامی و جهانی بگشایند.