هدف: هدف اصلی این پژوهش، تحلیل محتوای کتاب‌های درسی ریاضی دوره متوسطه اول (پایه‌های هفتم، هشتم و نهم) بر اساس میزان انطباق آن‌ها با مهارت‌های حل مسئله (بر مبنای الگوی جورج پولیا) و سطوح شناختی طبقه‌بندی بلوم (ویرایش اندرسون و کراتول) است. این تحلیل به دنبال ارزیابی این موضوع است که محتوای آموزشی تا چه حد دانش‌آموزان را به سمت تفکر سطح بالا، استدلال و حل خلاقانه مسائل سوق می‌دهد.
روش‌شناسی: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی-تحلیلی با استفاده از تکنیک تحلیل محتوای کمی و کیفی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه متون، تصاویر، مثال‌ها و تمرین‌های سه کتاب ریاضی پایه‌های هفتم، هشتم و نهم چاپ سال تحصیلی 1402-1403 می‌باشد. واحد تحلیل، «مسئله» (شامل مثال‌های حل‌شده، فعالیت‌ها، کار در کلاس‌ها و تمرین‌ها) در نظر گرفته شد. برای تحلیل داده‌ها، چک‌لیست محقق‌ساخته بر اساس چارچوب نظری پولیا و طبقه‌بندی بلوم طراحی و روایی و پایایی آن از طریق ضریب کاپای کوهن (0.86) تأیید شد.
یافته‌ها: نتایج تحلیل نشان داد که در هر سه کتاب، تأکید عمده بر سطح شناختی «کاربستن» (Applying)و در مرتبه بعد بر «فهمیدن» (Understanding)و «به‌یادآوری» (Remembering)است. سطوح بالای شناختی مانند «تحلیل کردن» (Analyzing)، «ارزشیابی کردن» (Evaluating)و «آفریدن» (Creating)حضور بسیار کمرنگی در محتوای کتاب‌ها دارند. همچنین، در زمینه مهارت‌های حل مسئله، بیشترین توجه به مرحله «اجرای برنامه» (Carrying out the plan) معطوف شده و به مراحل حیاتی «فهمیدن مسئله»، «طرح‌ریزی نقشه» و به‌ویژه «بازنگری و وارسی» (Looking back)توجه کافی نشده است. مسائل غیرروتین و باز-پاسخ که زمینه را برای خلاقیت فراهم می‌کنند، سهم ناچیزی از کل محتوا را به خود اختصاص داده‌اند.
نتیجه‌گیری: کتاب‌های ریاضی متوسطه اول، با وجود تلاش برای انطباق با رویکردهای جدید آموزشی، همچنان دارای سوگیری به سمت آموزش رویه‌ای و الگوریتمی هستند و کمتر به پرورش مهارت‌های تفکر انتقادی، استدلال منطقی و خلاقیت ریاضی در دانش‌آموزان می‌پردازند. پیشنهاد می‌شود در بازنگری‌های آتی، با گنجاندن مسائل متنوع، باز-پاسخ و مبتنی بر زمینه واقعی و همچنین تمرکز بیشتر بر مراحل چهارگانه حل مسئله، تعادل بهتری میان سطوح مختلف شناختی ایجاد گردد تا اهداف سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در زمینه تربیت متفکران خلاق و حل‌کنندگان مسئله محقق شود.