گفتگو و دیالوگ یکی از ویژگی های برجسته ادبیات حماسی از جمله شاهنامه فردوسی است. گفت و شنودهای قهرمانان و هماوردان در میدان رزم از دلنشین ترین قسمت های اشعار شاهنامه است که این داستانها را برای هنر نمایش نیز مناست می سازد. گفت و شنودهای شاهنامه از نظر محتوی و مضمون بسیار و متنوع اند نظیر گفت و شنودهای معمولی، گلایه و درد دل، راز گویی، تقاضا، گفت و گوهای عاشقانه و... در میان گفت و شنودهای بسیار شاهنامه، رجز خوانی از گفتارهای ویژۀ شاهنامه فردوسی است. رجز خوانی بیشتر خودستایی قهرمانان و پهلوانان و بیان افتخارات آنان است و بیشترهنگام جنگ و نبرد به کار می آید. هیچ یک از داستانهای رزمی و پهلوانی شاهنامه از این گونه گفتارخالی نیست و همیشه بخش بزرگی از گفتارهای این نوع داستانها، رجز خوانی های دلیران و جنگاوران است. برخی از این رجز خوانی ها طولانی و برخی کوتاه اند و مختصر، لطف و زیبایی این رجز خوانی ها در این است که علاوه بر قدرت زبان و فصاحت گفتار، با لحن و طنز و ریشخند همراه می شود. ریشخند در رجزهای شاهنامه نقش و کارکردهای گوناگونی دارد، در این رجزها گاه قهرمانان به خودستایی می پردازند و جنگاوری و بی همتایی خود را به رخ هماورد می کشند. گاه ریشخند وسیله ای است برای تهدید هم نبرد تا او را از نبرد باز دارد. و در مواردی، ریشخندها نقش تنبیهی دارند و قهرمانان داستان به کمک آن، یکدیگر را از غرق شدن در خطا و اشتنباه باز می دارند.