فردوسی شاعر بزرگ معاصر خالق بزرگترین و ارزشمندترین اثر حماسی شاهنامه است. فردوسی همانند یک درخت قطور و تنومندی است که ریشه در اعماق خاک پاک ایران دارد و شاخه هایش به سوی آسمان اندیشه و انسانیت پیش رفته است. بسیاری از بزرگان و صاحب اندیشان شاهنامه را کتابی سرشار از جنگ و نبرد میان افراد مشهور ماندگار تاریخ میدانند کماکان که در پایان تمام این حکایتها و داستانهای حماسی نبردهای بی هدف را ناراحت کننده خوانده و پیروزی واقعی را در تمامی این حکایتها و داستانهای حماسی خرد داشتن و مهرورزیدن دانسته است. آنچه این پژوهش به ما نشان میدهد این است که میخواهد با بررسی به اسناد شاهنامه ی بزرگ بگوید که ایران تنها یک مکان جغرافیایی نیست، بلکه تمدنی بر پایه های دادگری و کرامت انسان دوستی است. و جایگاه اسلام را در جهانبینی فردوسی و بازتاب آن را در شاهنامه نشان میدهد. تمدنی که فردوسی تلاش کرد تا بتواند آن را برای نسلهای آینده بر جای بگذارد. شاهنامه ی فردوسی به مانند آیینه های تمام نما از فرهنگ تاریخ و هویت ایرانی در عین حفظ اصالت اساطیر و حماسه های پیش از اسلام، در بستری اسلامی آفریده شده است. این اثر بزرگ نه تنها بازتاب دهنده ی جهانبینی فردوسی به عنوان شاعری مسلمان است. بلکه نشان دهنده ی تعامل پیچیده و هوشمندانه ی او با مفاهیم قرآنی ارزشهای اسلامی و رفتار سیاسی و اجتماعی عصر غزنویان است. فردوسی در سراسر شاهنامه میکوشد هویت ایرانی را در پرتو ارزشهای اسلامی باز تعریف کند. او با ستایش صریح پیامبر اکرم (ص) در شاهنامه و تلفیق شخصیتهایی مانند خضر نبی با اساطیر ایرانی نشان میدهد که ایران پس از اسلام نه نفی کننده ی گذشته ی خود بلکه ادامه دهنده ی مسیر حکمت و عدالت در چارچوبی نوین است. این نگاه در ابیاتی مانند «عجم زنده کردم بدین پارسی » تجلی مییابد که در آن زبان فارسی به عنوان پلی بین دو دوره ی تاریخی عمل میکند.
فردوسی اگرچه آشکارا از اسلام دفاع میکند اما از نقد حکومتهای اسلامی زمان خود ابایی ندارد. او با استفاده از تمثیلهای تاریخی مانند ضحاک و جمشید ، ستمگری ،تکبر و فساد مالی حاکمان غزنوی را محکوم میکند و بر این نکته تأکید دارد که اسلام واقعی اسلام عدالت و اخلاق است نه اسلام ظاهری و قدرت طلبانه. این رویکرد، شاهنامه را از یک حماسه ی صرفاً ملی فراتر میبرد و به رسالهای اخلاقی تبدیل میکند که خطاب به تمام حاکمان تاریخ نوشته شده است.
تأثير قرآن بر شاهنامه تنها به محتوای آن محدود نمیشود بلکه در ساختار روایی تمثیل پردازی و حتی واژگان کلیدی نیز نمود یافته است. فردوسی با الهام از داستانهای قرآنی مانند اصحاب کهف و یوسف، روایتهای خود را به گونه ای شکل میدهد که همسو با آموزه‌های اسلامی باشند. همچنین استفاده ی او از مفاهیمی مانند «قضا و قدر» و «توکل» نشان دهنده ی درک عمیقش از فلسفه ی اسلامی حیات است.
شاهنامه ی فردوسی سراسر از داستانها و حکایتهای اساطیر و تاریخ ایران باستان دارد در لابه لای شعرها و نوشته هایش اشاراتی مستقیم به تاریخ اسلام و پیامبران اسلام داشته است. که خود نشان دهنده ی نگاه احترام آمیز فردوسی به دین اسلام و تلاش اون برای اثبات هماهنگی بین هویت ایرانی و فرهنگ اسلامی است.
پیشینه ی تحقیق بسیاری از نویسندگان و شاعران در مورد استفاده فردوسی از اشخاص برجسته ی اسلام و تاریخ و فرهنگ اسلامی در کتاب شاهنامه سخن به میان آورده اند و مقالات و پژوهش های فراوانی در این مورد انجام شده است اما آنچه برای ما حائز اهمییت دارد دیدگاه اصلی و باور قلبی فردوسی نسبت به اسلام میباشد که دیدگاه واقعی ایشان را به اسلام و تاریخ اسلام بررسی کنیم برای تحقیق در این مورد از بزرگترین و غیر قابل تحریف ترین منبع که قرآن کریم میباشد و داده های کتابخانه ای و آثار بزرگ ، بزرگ اندیشان و مطالعه در صفحات اینترنت و استفاده از مقالات و پژوهشهای دانش پژوهشان استفاده شده است.