امثال و حکم زبان فارسی، آیینۀ رسوم و آداب مردمان در ادوار مختلف و اندیشه، احساس و تلقی و تفسیر آنان در باب مسائل مختلف است. همۀ امثال حاوی نکته‌ای حکیمانه‌اند و از شدت ایجاز و زیبایی شهره می‌شوند. این امثال به گونه‌های مختلف وجود دارند چنانکه دسته‌ای از آنها برخی اشعار و جملات نغز شعرا و نویسندگان پارسی‌گویند و برخی از امثال از داستانهای اساطیری و تاریخی مایه می‌گیرند. داستان پیامبران با داشتن زمینه‌های بسیار قوی حکمی خود، یکی از این سرچشمه‌های امثال است و داستان یوسف پیامبر، بی تردید معروفترین آنهاست که تنوع و فراز و فرود بسیار و موضوعات مختلفش، سبب برداشتها و خلق این امثال بسیار شده است. البته ادبیات نیز در برجسته کردن این امثال، نقش چشمگیری داشته است. این مقاله قصد پرداختن به امثال و حکم مربوط به داستان یوسف در میان عامه را البته با تکیه بر متون ادبی دارد؛ چه برخی از این امثال برگرفته از ادبیاتند و در میان اهل ادبیات مشهورند یا از دل این متون به میان مردم راه جسته‌اند.