چند سالي است كه احداث مجتمع هاي خدماتي ‐ رفاهي بين راهي در جاده هاي كشور، به منظور ساماندهي خدمات بين راهي جاده اي و افزايش رفاه رهگذران جاده ها مورد توجه قرارگرفته است و قابليت هاي بالقوه بسياري در اين مجتمع ها نهفته است كه ميتوان از آنهادر جهت نیل به اهداف بزرگتری همچون توسعه پایدار بهره برد .در نظر گرفتن نقش هاي جديد براي اين مجتمع ها، ضمن آنكه مي تواند گام مهمي در جهت توسعه پايدار مناطق تلقي گردد، باعث آن مي شود كه ادامه فعاليت مجتمع هاي خدماتي ‐ رفاهي بين راهي و گسترش دامنه فعاليت آنها از نظر اقتصادي توجیه پذير باشد. اين مقاله در پی آن است تا جايگاه مجتمع هاي خدماتي‐ رفاهي بين راهي از ديدگاه معماری ،برنامه ريزي شهري و منطقه اي مورد بررسي قرار دهد.
با توجه به اينكه اين مجتمع ها كاركردهايي فراتر از تامين خدمات رهگذران جاده ها بر عهده دارند، ضروري به نظر مي رسد كه ضمن توجه به اصول محتوايي، ابعاد منطقه اي و فرامنطقه اي اين مجتمع ها نيز در برنامه ريزي ها مورد توجه قرارگيرد. به منظور بررسي جايگاه مجتمع هاي خدماتي ‐رفاهي بين راهي ، در اين مقاله از شيوه توصيفي‐ تحلیلی استفاده شده است و ابعاد اقتصادي، بازرگاني، اجتماعي، سياسي، فرهنگي، دفاعي، بصري و زيست محيطي موضوع را مورد بررسي قرارداده است. در اين بررسي، به مجتمع هاي رفاهي بين راهي به عنوان عضوي از يك نظام زيستي كه با حوزه تحت استقرار خود داراي ارتباط متقابل، تأثيرگذاري و تأثيرپذيري اند، نگريسته شده است . هدف از اين بررسي دستيابي به نتايجي در جهت نيل به اهدافي همچون توسعه پايدار منطقه اي و رشد و توازن منطقه، از طريق ساماندهي خدماتي ‐ رفاهي بين راهي است .
بدين منظور ، ابتدا معيارهايي در جهت مكانيابي و طراحي مجتم ع هاي خدماتي‐ رفاهي بين راهي ارايه مي گردد و سپس عناصر خدماتي مستقر در اين مجتمع ها با تاكيد بر نقش منطقه اي آنها برشمرده ميشود.