کارن‌ هورنای، ازجملۀ روان‌شناسانی است که درزمینۀ شخصیّت، تحقیقات گسترده‌ای انجام داده و آن را در قالب نظریۀ روان‌کاوی اجتماعی ارائه داده است. او با در نظر گرفتنِ نقش عوامل محیطی و اجتماعی در شکل‌گیری شخصیّت، به سه تیپ شخصیّتی مهرطلب، عزلت طلب و برتری‌طلب قائل است. البته هورنای، معتقد است که فردِ بهنجار، با هماهنگ کردن این سه گرایش، تعارضات درونی خود را حل می‌کند. مقالۀ حاضر، با روش تحلیلی- توصیفی و به شیوۀ کتابخانه‌ای انجام شده و درصدد واکاوی شخصیّت نجم‌الدّین ‌رازی در مرصادالعباد، با تکیه بر این الگوهای سه‌گانه است. نتایج، نشان ‌می‌دهد که رازی در برهه‌های مختلف زندگی، با توجّه به شرایطی که در آن قرار گرفته، حالات روحی و خصوصیّات رفتاری تیپ‌های سه‌گانه را از خود بروز داده است. ویژگی¬هایی همچون توجّه به خواسته‌های دیگران، متابعت از دیگران، نیاز به تأیید دیگران، نیاز به تکیه‌گاهی قدرتمند، مهربانی و نداشتن جسارت، نشان‌دهندۀ شخصیّت مهرطلبی رازی و وابستگی نداشتن به تعهّدات بلندمدت، مرموز و پنهان‌کار بودن، خلوت‌گزینی، اجتناب از دیگران، خاموشی و رازداری نیز بازتابی از شخصیّت عزلت‌طلب وی است. همچنین، انتقاد از دیگران و خصومت با دیگران، شخصیّت برتری‌طلب او را آشکار می‌کند. علی‌رغم محسوس بودن جنبۀ مهرطلبی شخصیّت رازی، نمی‌توان به‌طور حتم، وی را در شمار افراد نابهنجار دانست؛ بنابراین، با در نظر گرفتن اینکه رازی یک عارف است، می‌توان گفت که ظهور این بُعد در شخصیّت وی، از اثرات حملۀ مغول بوده که یک برهه از زندگی رازی را در بر گرفته است.