عرفان، به صورت خلاصه، بیان هنری از دین است. شاعران و نویسندگان این نوع ادبی، هر کدام به روشهای خاصی، با به ¬کار بردن مباحث و اصطلاحات عرفانی در شکلهای متنوع ادبی، در آثارشان، شکلهای زیبایی از اعتقادات و تمایلات عرفانی خود را نشان داده اند. استعداد ذاتی شاعر به گرایشات عرفانی، وجود الگوهای فکری و عرفانی، برقراری ارتباط با منابع دینی و فلسفی و... از جمله عوامل تاثیر گذار در گرایشهای عارفانة اوست. در این پژوهش، اشعار عرفانی نسیمی و فضولی، دو شاعر عارف و چند زبانة قرن نهم و دهم ادب فارسی، مورد بررسی قرار گرفت و وجوه اشتراک و افتراق اندیشه های عرفانی و همچنین عرفان عملی و نظری، با ذکر نمونه های مختلفی از اشعار فارسی آنها مورد مقایسه تطبیقی قرار گرفت و مشخص ¬شد که بیشترین تأکید نسیمی به شناخت خود و از طریق آن به شناخت خدا در اشعارش است. محمد فضولی عارف و شاعر قرن دهم نیز تأثیرات زیادی از عرفان های قبل از خود پذیرفته است. شاعران مورد نظر ما در کنار آوردن اصطلاحات عرفانی از ارکان اصلی علم بیان نیز استفاده کرده و به رعایت آرایه های ادبی نیز توجّه خّاصی داشته اند.