چكيده : به منظوربررسي تاثير عوامل طبيعي و ارزيابي كميت و كيفيت اسانس گياه آويشن آناتولي(Thymus fallax) نمونه برداري از سرشاخه هاي گلدار از دو منطقه ميانه با ارتفاع (1644) متر، شيب شمالي و بزقوش سراب با ارتفاع (2728) مترو شيب جنوبي واقع در جنوب شرقي استان آذربايجان شرقي انجام گرفت. نمونه ها پس از انتقال به آزمايشگاه وپاك كردن آنهادر شرايط طبيعي و زير سايه خشك شدند. بعد از آسياب كردن سر شاخه هاي گلدار خشك شده اسانس نمونه ها به روش تقطير با آب (كلونجر) در مدت 5/2 ساعت گرفته شد. بعد از تعيين راندمان كمي و آبگيري اسانس ها با استفاده از سولفات سديم بدون آب تركيبات سازنده روغن هاي فرار به روش كروماتو گرافي گازي (GC) وكروماتو گرافي گازي كوپل شده با طيف سنج جرمي(GC/MS ) تعيين گرديد. يازده تركيب سازنده اسانس در كل شناسايي شد. بر اساس نتايج بدست آمده بازده اسانس در منطقه ميانه (91/0% ) برحسب ماده خشك و تركيبات اصلي شامل تيمول (14/61%)، بورنئول(01/7%)، كارواكرول (5/6%)، ژرانيول (23/6%) وپارا-سيمن (58/4%) مي باشند. در نمونه مربوط به منطقه بزقوش اسانس داراي بازده اسانس 53/0درصد بوده و تيمول (42/43%)، 1،8-سينئول (27/10%)، آلفا-ترپينئول (23/7%)، پارا-سيمن (6%)، بورنئول (89/3%)، كارواكرول (88/3%) وآلفا-ترپينيل استات (21/3%) تركيبات عمده را تشكيل مي دهند مقايسه سايتها از لحاظ اكو فيزيولوژيكي در اين گونه نشان داد كه سايت ميانه با داشتن ارتفاع (1644متر)، ميانگين دمايي (14درجه) و بارنگي ساليانه (9/286ميلي متر) بالاترين بازده اسانس (91/0درصد) را دارد. سايت بزقوش با ارتفاع (2728متر) ،دماي ميانگين ساليانه(3/6درجه) و بارندگي ساليانه (450ميلي متر) حاوي كمترين بازده اسانس (53/0درصد) بود . از لحاظ فاكتورهاي خاك نيز سايت ميانه نسبت به سايت بزقوش به ترتيب داراي هدايت الكتريكي كمتر (51/0-75/0ميلي موس بر سانتي متر)، مواد خنثي شونده بيشتر (28/15-6/13درصد)، مواد الي كمتر(94/0-06/2درصد)، فسفر بيشتر (15-13/3يك در ميليون)، نيتروژن كمتر (1/0-21/0درصد)، پتاسيم كمتر (9/70-387 يك در ميليون) و بافت سبكتر است. مقايسه نتايج بالا دراين گونه نشان داد كه فاكتورهاي دما، مواد خنثي شونده، فسغرو بافت سبك مناسب براي بالابردن بازده اسانس مي باشد. و فاكتورهاي ارتفاع ، بارندگي، هدايت الكتريكي، مواد آلي، نيتروژن و پتاسيم رابطه معكوس با بازده اسانس دارند. از لحاظ كيفي نيز نمونه هاي اين دو سايت از نظر تركيب اصلي اسانس مشابه يكديگر بودند. كه بيانگر تاثير عوامل محيطي بر روي راندمان و كيفيت اسانس اين گونه گياهي است.