شکوفایی جمعیت و روند شهری شدن پس از انقلاب صنعتی، هجومی از انواع آلاینده ها و مواد سمی خطرناک را برای شهرنشینان سراسر جهان به همراه آورده است و از این رو دانشمندان همواره در پی یافتن راهکارهای جدیدی تا به کارگیری سوختهای جانشین برای کاهش انتظار آلاینده ها توام با ایجاد شرایطی بهتر برای زندگی جوامع ساکن در شهرهای بزرگ بوده اند. در این راستا شهر همدان نیز استثنا نمی باشد، بنظر می رسد طراحی و استفاده از مصالح هوشمند در معماری به عنوان راه حلي مناسب جهت ارتقاي سيما و منظر شهري و در راستاي کاهش مصرف انرژي معرفي گردد. وجود مصالح و سيستم¬هاي سازه¬اي هوشمند در پيشرفت ايده كنترل هوشمند ساختمان نقش اساسي داشته است. ساختمانهاي هوشمند اين قابليت را دارند كه با تغيير شرايط محيطي نسبت به تغيرات عكس العمل نشان داده امنيت و آرامش را درجهت توسعه پايدار براي ساكنين ساختمان فراهم آورند، استفاده از تكنولوژي هاي جديد جهت كاهش مصرف انرژي¬هاي تجديدناپذير و نيز ذخيره ي انرژي هاي پايا از مباحث عمده¬اي است كه در معماري پايدار مطرح مي¬شوند. در این تحقیق داده های جمع¬آوری شده با استفاده از شاخص¬های آمار توصیفی، توصیف و سپس به منظور ایجاد مدل اندازه گیری برازنده و قابل قبول، تحلیل عامل تاییدی با استفاده از نرم افزار لیزرل، در مورد کلیه شاخص¬های متغیرها انجام می گیرد. شاخص های مورد بررسی در بهره گیری از مصالح هوشمند و نقش آن در معماری پایدار شامل شاخص اقتصادی، شاخص محیط زیست، شاخص سلامت، شاخص اشتغال و شاخص مصرف انرژی می باشند. در قسمت نتایج، مدل هر شاخص محاسبه و مهمترین شاخص ها در ارتباط با بهره گیری از مصالح هوشمند در معماری پایدار شهر همدان مشخص می گردد.