تحلیلی بر اثرات اقتصادی و اجتماعی پروژه های آبخیزداری (پخش سیلاب و سدسازی) بر روند توسعه ای روستاها هادی برزین
پروژه¬های آبخیزداری به عنوان یکی از سازنده¬ترین راهبردهای مقابله با مخاطرات محیطی، دارای اهداف اقتصادی و اجتماعی بوده که از عناصر کلیدی فرآیند توسعه هستند. جهت ارتقاء توسعه در نواحی روستایی و بهبود کیفیت زندگی، فعالیت¬های مکانیکی و بیولوژیکی آبخیزداری از ضروریات است. چرا که اجرای هر پروژۀ آبخیزداری نیازمند در نظر گرفتن ابعاد مختلف به ویژه فاکتورهای اقتصادی و اجتماعی جوامع روستایی است. گرچه بسیاری از مردم از خدمات و منافع سدها بهره¬مند می¬شوند، اما ساخت و بهره¬برداری از آن¬ها پیامدهای منفی اقتصادی و اجتماعی بسیاری به دنبال دارد. به طوری که این پروژه¬ها اثرات مشخصی در زندگی اجتماعی و اقتصادی روستاییان دارد. پروژه¬های آبخیزداری ضمن دنبال نمودن اهداف احیایی و حفاظتی، می¬توانند تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم بر توانمندی معیشتی و مشارکتی روستاییان داشته باشد. به بیان دیگر، اجرا و توسعۀ طرح¬ها و پروژۀ آبخیزداری به عنوان یکی از مهم¬ترین مداخلات در مدیریت منابع طبیعی، در توسعۀ روستاها نقش به سزایی دارد. به گونه-ای که این طرح¬ها، نه تنها سبب حفاظت از محیط زیست می¬شوند، بلکه در امنیت غذایی و معیشت پایدار روستاییان بسیار مؤثر است. بنابراین لازمه موفقیت طرح¬های آبخیزداری تطابق آن¬ها با افزایش منطقی تولیدات و ارائه خدمات اقتصادی به آبخیزنشینان و بهره¬برداران از تولیدات آبخیزها به ویژه آب در عرصه¬های پایین دست و رفع مسائل اجتماعی توأم با احیاء و توسعه آبخیزها است. از این رو با توجه به اهميت اجراي پروژه¬هاي آبخيزداري و آثار و پيامدهاي متعدد ناشي از اين طرح¬ها، امروزه ديگر نمي¬توان اجراي اين پروژه¬ها در مناطق مختلف به ويژه نواحي روستايي را جداي از پيامدهاي زيست محيطي، اجتماعي و اقتصادي ناشي از آن¬ها در نظر گرفت. به هر حال، به منظور موفقيت در ساخت، نگهداري و توسعة طرح¬هاي آبخيزداري و مديريت بهتر آن¬ها، طرح و اجراي مطالعاتي در زمينة مشخص كردن آثار و پيامدهاي ناشي از اجراي چنين طرح¬هايي امري ضروري به نظر مي¬رسد.
