این مقاله به بررسي تحولات جمعيت شناختي مناطق مرزي در مقايسه با مناطق غير مرزي مي پردازد. مؤلفه هاي جمعيت شناسي چون رشد جمعيت، تراكم جمعيت، الگوهاي مهاجرتي، و تركيب جمعيتي مناطق مرزي طي دورة 1390- 1355 مورد تحليل جمعيت شناختي قرار گرفته اند. به طور کلی، با وجود تفاوت های اندک در مؤلفه های جمعیتی در بین شهرستان های مرزی و غیرمرزی، تمامی شهرستان ها متأثر از ویژگی مرزی بودن استان آذربایجان غربی مهاجر فرست می باشند و به رغم باروری و زاد و ولد بالا، نرخ رشد پایینی داشته اند. نسبت جنسی هم گویای مهاجرت جمعیت جوان و جویای کار به استان های مرکزی کشور است. همزمان با برنامة سوم توسعة قبل از انقلاب و انتخاب صنعت به عنوان الگوی توسعه، ایجاد قطب های رشد، به عنوان راهبردی برای توسعه مطرح شد که پیامد آن به وجود آمدن یک قطب بزرگ اقتصادی و سیاسی در تهران و تمرکز شدید سرمایه و نیروی انسانی در آن بود. به تبع این امر در بیشتر استان های کشور نیز نوعی عدم تعادل بین مرکز و سایر شهرستان های استان به وجود آمد. در این میان، مناطق مرزی ایران به دلیل دورافتادگی از شهرهای بزرگ، بیش از هر نقطة دیگر مورد غفلت واقع شدند. وجود اختلافات مرزی با کشورهای مجاور و عدم امنیت این مناطق، گسترش فعالیت های سودآور غیر قانونی و عدم تمایل به سرمایه گذاری در بخش های مولد از یک سو و جدایی گزینی فرهنگی در بعضی مناطق به دلیل وجود اقلیت های قومی و مذهبی در آنها از سوی دیگر، باعث عقب ماندگی این مناطق از روند توسعة کشور گردید. بنابراین، ارتقای سطح توسعة مناطق مرزي، بهينه سازي تراكم و توزيع جمعيت در مناطق مرزي، بهبود ميزان هاي اشتغال زمينه ساز امنيت پايدار در اين مناطق خواهد شد. الگوهاي توسعة ملي و امنيتي بايد رويكرد مرزگرايي و پيرامون گرايي را جايگزين مركزي گرايي و مرز گريزي كنند. در اين شرايط نه تنها كشور به يك موازنة جمعيتي و اقتصادي در سطح ملي مي رسد، بلكه بسياري از مشكل امنيتي مناطق غير مرزي هم بتدريج حل خواهد شد.