در این مقاله به بررسی انواع مختلف کانسپت(۱) و بیان تفاوت آن با ایده(۲) در فرآیند طراحی معماری می پردازیم. به طور خلاصه کانسپت ها به عنوان راه حل هایی در پاسخ به مسائل مختلف طراحی و ایده ها به عنوان ابزاری برای بیان عینی کانسپت ها تعریف می شود. در این پژوهش با رویکردی تحلیلی و تفسیری به بررسی ارتباط بین کانسپت و ایده در معماری و جایگاه این موضوع در روان شناسی ادراک و روان شناسی ذهن تحت عنوان ذهنیت و عینیت پرداخته ایم. در شروع فرایند طراحی، ذهنیت اولیه طراح در به صورت کلمات و تصاویر ذهنی شکل می گیرد. این ذهنیت اولیه در قالب دیاگرام های(۳) مفهومی (کانسپت ها) بیان می شود. به همین دلیل کانسپت ها را تصور اولیه و کلی می دانیم که به کمک ایده ها عینیت یافته و به طرح نهایی تبدیل می شود. در این نوشتار، انواع کانسپت با تمرکز بر جایگاهشان در سلسله مراتب فرآیند طراحی معماری به عنوان وجه تمایز اصلی، منشاء شکل گیری و میزان تاثیر گذاری هریک بر ایده ها و دیگر انواع کانسپت، در سه دسته کلی کانسپت های کنترل کننده(۴) (طرحمایه- چهارچوب اولیه- سازمان دهنده اولیه)، کانسپت های میانی(۵) (کانسپت های فرایند محور) و کانسپت های کنترل شونده(۶) (کانسپت های فرعی) جای گرفتند. طراحی می تواند از هرکدام از این کانسپت ها شروع شود. در طی فرایند شکل گیری اثر با پرسیدن راجع به چگونگی و چرایی می توان از کل به جزء و بالعکس حرکت کرد. در نهایت در صورتی که کلیه کانسپت ها و ایده های خرد و کلان طرح همسو بوده یا به بیان ساده تر جایگاه هریک در چهارچوب تعریف شده مشخص باشد می تواند به طرحی یکپارچه و دارای وحدت منجر شود. رسیدن به این مهم جز با شناخت صحیح از سلسله مراتب کانسپت در فرآیند طراحی و همچنین شناخت عملکرد ذهن انسان هنگام ایده پردازی و خلق کانسپت ها میسر نمی شود.