معماری از جمله هنرهای کهن بشری است که شاید بیش از هر هنر دیگری خود را با عناصر بومی و منطقه ای هماهنگ ساخته است. از طرف دیگر دوره قاجار درتاریخ معماری و هنر ایران از اهمیت بسزایی برخوردار است زیرا در این دوره تحولات چشمگیری در عرصه هنر و معماری و به ویژه بناهای مذهبی و بومی به وجود آمد که معماری تکایا از نمونه های شاخص معماری بناهای مذهبی در دوره قاجار در مازندران است. از این رو در هر گوشه ای از این کره خاکی که پا مینهیم با بناهایی رو به رو می شویم که هر یک متناسب با اقلیم آن منطقه ساخته شده اند. از این رو اقلیم یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار در مناطق مختلف است. هدف این مقاله مطالعه و شناخت یکی از گونه های معماری آیینی (تکایا) دوره قاجار در مازندران و گونه شناسی آنها بر اساس دو دیدگاه شکلی و اقلیمی است. این منطقه دارای سه اقلیم متفاوت کوهپایه ای ، جلگه ای و کوهستانی است که معماری را تحت تاثیر خود قرار میدهد.
در این پژوهش تلاش گردیده است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و مطالعه موردی به شناخت گونه های تاریخی موجود و بررسی تفاوت های ساختاری (شکلی) میان تکایای موجود دراین سه اقلیم در مازندران پرداخته شود.که این تفاوت ها در قالب فرم، محوریت بنا ، مصالح و فضای معماری جلوه گر شده و مورد تحلیل قرار گرفته است.