داده‌های بزرگ به‌عنوان یکی از ارکان اساسی عصر دیجیتال و اقتصاد دانش‌بنیان، نقش محوری در تولید، پردازش و تحلیل اطلاعات پیچیده دارند و به دلیل حجم زیاد، تنوع و سرعت بالای تولید، امکان استفاده از روش‌های سنتی را محدود کرده‌اند. اهمیت این موضوع از آن جهت است که بهره‌برداری مؤثر از داده‌ها، تضمین نوآوری، امنیت اقتصادی و جلوگیری از سوءاستفاده‌های غیرمجاز را ممکن می‌سازد، و فقدان یک چارچوب قانونی جامع می‌تواند تهدیدی برای توسعه فناوری‌ها و اقتصاد دیجیتال محسوب شود. هدف این مقاله بررسی و تحلیل نقش حقوق مالکیت فکری در حمایت از مالکیت داده‌ها و تعیین مسئولیت‌های مستقیم و غیرمستقیم ناشی از استفاده از داده‌های بزرگ است. روش پژوهش در این مقاله توصیفی–تحلیلی و مبتنی بر مطالعه اسنادی و تطبیقی است و با تحلیل قوانین، مقررات و رویه‌های مرتبط در سطح ملی و بین‌المللی، چالش‌ها و فرصت‌های قانونی بهره‌برداری از داده‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که استفاده از ترکیبی از ابزارهای حقوق مالکیت فکری، از جمله حق مؤلف، پتنت و اسرار تجاری، همراه با قراردادها و فناوری‌های امنیتی، می‌تواند چارچوبی قانونی، امن و پایدار برای مدیریت داده‌های بزرگ ایجاد کند. همچنین شناسایی مسئولیت‌های مستقیم و غیرمستقیم نهادهای مختلف و تدوین سیاست‌های حفاظتی دقیق، موجب ارتقای امنیت اقتصادی و تشویق نوآوری می‌شود. نوآوری این پژوهش در ارائه راهکار یکپارچه حقوقی–فناورانه برای بهره‌برداری قانونی و امن از داده‌های بزرگ است که می‌تواند به توسعه اقتصاد دیجیتال و بهبود سیاست‌گذاری داده‌محور کمک کند.