مقدمه و هدف: اخیراً با توجه به مقاومت روزافزون میکروارگانیسم ها نسبت به آنتی بیوتیک‌های رایج، استفاده از ترکیبات فنولی و ضد میکروبی موجود در گیاهان دارویی مورد توجه خاصی قرار گرفته است. کشف گیاهان با اثرات ضد باکتریایی قوی و استفاده از آنها به عنوان دهانشویه، عوارض نامطلوب ترکیبات شیمیایی را کاهش داده و مقرون به صرفه می¬باشد. ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﯿﺎﻫﺎن داروﯾﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن و ﺑه¬ﻄﻮر ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ آﻣﯿﺰ در درﻣﺎن ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي ﺑﺎﮐﺘﺮﯾﺎﯾﯽ ﺑﺪون ﺑﺮوز اﺛﺮات ﻣﻀﺮ و ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎي داروﯾﯽ ﺑﻪﮐﺎرﺑﺮده ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻈﻮر با توجه به مطالعات انجام شده و مرور منابع و جستجو در پایگاه¬های اینترنتی تا کنون مطالعه¬ای با هدف بررسی فیتوشیمیایی عصاره گیاه دارویی رازک (Humulus lupulus L.¬) جمع¬آوری شده از مناطق رویشی مشکین¬شهر و اثرات ضد میکروبی آنها بر روی برخی از باکتری¬های شایع دهان و دندان انجام نشده است.
مواد و روش¬: در این تحقیق نمونه مربوط به گیاهان دارویی رازک با استفاده از منابع موجود، در بهار و تابستان سال 1400 از مناطق مختلف در شمال غربی ایران و در رویشگاه¬های طبیعی در شهرستان مشکین¬شهر انجام و سپس جمع¬آوری و به کمک متخصصین گیاه ¬شناسی بخش تحقیقات گیاهان دارویی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل با استناد به نمونه هرباریومی مطابقت و شناسایی شد. هنگام جمع¬آوری نمونه¬ها تمام مشخصات محل به¬صورت دقیق تعیین و ثبت شد. برداشت نمونه¬ها در يك فاصله زماني بسیار كوتاه در بین ساعات 12 الی 15 در اوج تابش خورشید به¬دلیل وجود بيشترين ماده موثره انجام شد. اندام¬های مورد نظر گیاهان، كه شامل برگ، سرشاخه¬های گل¬دار و میوه است از گياه جدا و در پاکت¬¬هاي مخصوص قرار داده و به محل خشک شدن انتقال یافت. سپس جدا¬سازی و پاک¬سازی شد. عمل خشك كردن بلافاصله به روش خشک کردن در سایه، و در دمای 20 الی 28 درجه سلسیوس اتاق انجام گرفت و سپس در جای خشک و خنک نگهداری شد، و موقع استحصال ماده موثره با خرد کن (100CG ) خرد، و تا زمان انجام سایر آزمايش¬ها در آزمایشگاه بخش تحقیق و توسعه موسسه دانش بنیان پژوهشگران داروی سبز در بطری¬های شیشه¬ای درب بسته نگهداری شد. عصاره¬ گیاه دارویی رازک به روش ماسراسیون استخراج و ترکیبات فنلی آنها توسط دستگاه HPLC شناسائی شد، اثر ضد میکروبی عصاره در غلظت های(25، 50 و 100 µg/ml ) مورد بررسی قرار گرفت. این باکتری ها شامل میکروب¬ها و قارچ-های شایع، از جمله اﺳﺘﺮﭘﺘﻮﻛﻮﻛﻮس ﻣﻮﺗﺎﻧﺲ، اﺳﺘﺮﭘﺘﻮﻛﻮﻛﻮس ﺳﺎﻧﮕﻮﻳﺲ، اﺳﺘﺮﭘﺘﻮﻛﻮﻛﻮس ﺳﺎﻟﻴﻮارﻳﺲ، اﺳﺘﺮﭘﺘﻮﻛﻮﻛﻮس ﺳﻮﺑﺮﻳﻨﻮس، اشرشیاکلی، اﻳﻜﻨﻼ ﻛﻮردﻧﺲ، سودوموناس آنروژینوزا و ﻛﻠﺒﺴﻴﻼ پنوموﻧﻴﻪ بود. جهت بررسی فعالیت ضد میکروبی عصاره¬ها از روش دیسک دیفیوژن و MIC استفاده شد. آنالیز آماری داده‌ها با نرم افزار SPSS و T-test و رسم نمودارها از نرم افزار Excel 2007 انجام گرفت.
یافته¬ها: در بررسی اثر عصاره بر روی باکتری ها، مشخص گردید که گیاه دارویی رازک کمترین تاثیر مهاری را علیه باکتری اشرشیاکلی و بیشترین اثر مهاری را بر روی باکتریایکنلا کوردنس می¬باشد. نتایج حاصل از آزمون MIC نیز تایید کننده این اثرات می¬باشد
نتیجه¬گیری: با توجه به نتایج فیتوشیمایی حاصل از عصاره¬ این تحقیق می¬توان بیان نمود که گیاه دارویی مورد مطالعه دارای ترکیبات فنلی آنتی باکتریال می¬باشند. لذا نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که عصاره¬ گیاه دارویی رازک دارای خاصیت ضد¬میکروبی مناسب علیه باکتری¬های عامل عفونت دهان و دندان می¬باشد، بنابراین می¬توان عصاره گیاهی حاضر را به عنوان جایگزینی برای دارو¬های استاندارد کلرهگزیدین و نیستاتین بیان نمود.