به منظور بررسی تنوع ژنتیکی صفات مورفوفیزیولوژیک، مواد فرار و اسیدهای چرب گونهرهای مختلف گل گاو زبان آزمایشی تحت شرایط مزرعهرای در ایستگاه ساعتلوی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی در سال زراعی 91-1390 اجرا شد. پنج توده گاو زبان از دو گونه مختلف به اسامی Echium amoenum L. جمع آوری شده از قزوین، ساری و گیلان و گونه Borago officinalis L. جمع آوری شده از کرج و اردبیل در قالب طرح بلوکرهای کامل تصادفی در چهار تکرار مرتب شدند. نتایج تجزیه واریانس صفات نشان داد که ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد برگ، طول و عرض برگ و وزن تر اندام¬های هوایی اختلاف آماری معنی¬داری در سطح احتمال 05/0 داشتند. به استثناء صفات قطر ساقه، وزن تر اندام هوایی و طول برگ، توده¬های جمع آوری شده از گونه B. officinalis از مقادیر بیشتری نسبت به توده¬های جمع آوری شده از گونه E. amoenum از صفات مذکور برخوردار بودند. تجزیه مواد فرار حاصل از اندم¬های خشک هوایی توده¬های مختلف گل گاو زبان با پنتان 05/0% گاز کروماتوگرافی جرمی نشان داد که تودهرهای E. amoenum نسبت به B. officinalis از Caryophyllene-â (3/6% بیشترین مقدار در توده گیلان) و Calacorene-á (5/6% بیشترین مقدار در توده گیلان) بیشتری برخوردار بودند. بیشترین میزان n-Decane و Dodecane با مقادیر 3/7% و 7/7% متعلق به گونه B. officinalis در توده کرج و Amorphene-á با 6/6% در گونه B. officinalis و توده اردبیل مشاهده شدند. تجزیه اسیدهای چرب استخراج شده از دانه با هیپتان و با دستگاه مذکور نشان داد که میزان اسید لینولئیک در تودهرهای کرج و اردبیل گونه B. officinalis به ترتیب با مقادیر 32 و 31 درصد و اسید اولئیک به میزان 23 و 24 درصد بیشترین مقادیر را داشتند.