معماری ایران بازگو کننده فرهنگ و تمدن ایرانی است که یکی از غنی ترین نمونه های معماری بومی می باشد و سرشار از عناصر گوناگونی است که بستر زندگی طبیعی مردم را رقم زده است. یکی از این عناصر بدیع «یخچال» بوده است که در معماری ایران و در طول سالهای متمادی رخ نمایان کرده است. در پیدایش یخچال با بکارگیری اجزاء متفاوت و مرتبط و رعایت کامل شرایط اقلیمی منطقه خلاقیت و نوآوری حیرت انگیزی نقش ایفا کرده است. گرچه امروزه این کارکرد منقضی شده است، ولی می توان از نکات بکار رفته در این بنای همساز با اقلیم برای طراحی بناهای همساز با محیط زیست پایدار استفاده کرد. روش تحقیق مقاله حاضر از نوع پیمایشی – کتابخانه ای است که با مراجعه به یخچالهای منطقه، اجزا آن را بررسی کرده است و جایگاه آن را در معماری سنتی ایران شناسایی کرده است و ویژگی های اقلیمی آن را برشمرده است.