کسری بودجه به‌عنوان یکی از چالش‌های مزمن و ساختاری اقتصاد ایران در دهه‌های اخیر، همواره موجب ناپایداری اقتصادی، رشد بدهی عمومی، تورم مزمن و تضعیف اعتماد عمومی به سیاست‌گذاری مالی بوده است. پژوهش حاضر با رویکردی تلفیقی و بین‌رشته‌ای، به تحلیل علل، ساختار و پیامدهای کسری بودجه پرداخته و بر مبنای یافته‌های نظری و تجربی، مجموعه‌ای از راهکارهای سیاستی برای اصلاح ساختار بودجه‌ای و افزایش پایداری درآمدهای دولت ارائه می‌دهد. یافته‌ها نشان می‌دهد که ساختار درآمدی ناپایدار مبتنی بر نفت، ناکارآمدی نظام مالیاتی، رشد کنترل‌نشده هزینه‌های جاری، و فقدان چارچوب‌های الزام‌آور قانونی از جمله عوامل اصلی در تداوم کسری بودجه هستند. این پژوهش با استفاده از داده‌های اقتصاد کلان ایران در بازه ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۳ و مقایسه تطبیقی با کشورهای منتخب، پیشنهادهایی در چهار محور شامل افزایش درآمدهای پایدار، اصلاح هزینه‌ها، بهینه‌سازی سیاست‌های مالیاتی و تقویت نهادهای نظارتی ارائه می‌دهد. نتیجه‌گیری نهایی پژوهش تأکید دارد که بدون اصلاحات نهادی، فنی و حکمرانی، امکان عبور از چرخه کسری بودجه مزمن وجود نخواهد داشت. این اصلاحات، اگر به‌صورت هم‌زمان و هماهنگ پیاده‌سازی شوند، می‌توانند به افزایش شفافیت، پاسخ‌گویی و کارایی مالی دولت منجر شده و بستر را برای رشد اقتصادی پایدار و عدالت مالی فراهم کنند.