معماری بومی یکی از مهم‌ترین جلوه‌های پاسخگویی به نیازهای اقلیمی، فرهنگی و اجتماعی در جوامع محلی است. این نوع معماری، نه تنها بازتاب‌دهنده‌ی تعامل انسان با محیط زیست و منابع طبیعی، بلکه تجلی‌گر ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی و اجتماعی منطقه‌ای است که در آن شکل گرفته است. این پژوهش به بررسی و تحلیل الگوهای معماری بومی ایران در مناطق مختلف جغرافیایی می‌پردازد و به تأثیرات متقابل اقلیم، فرهنگ و طراحی بر توسعه این الگوها توجه دارد. الگوهای معماری بومی در ایران به دلیل تنوع جغرافیایی و اقلیمی این سرزمین، دارای تنوع چشمگیری هستند؛ از خانه‌های خشتی و بادگیرهای مناطق گرم و خشک کویری تا سقف‌های شیب‌دار و چوبی مناطق مرطوب شمال کشور. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که معماری بومی ایران از طریق هماهنگی کامل با شرایط اقلیمی و استفاده از مصالح محلی، نه تنها به پایداری و دوام ساختمان‌ها کمک کرده، بلکه به شکل‌گیری هویت اجتماعی و فرهنگی جوامع نیز منجر شده است. استفاده از تکنیک‌های معماری بومی، مانند تهویه طبیعی، عایق‌بندی حرارتی و استفاده بهینه از منابع محلی، توانسته است به کاهش مصرف انرژی و حفظ محیط‌زیست کمک کند. این مقاله همچنین به ارائه پیشنهادهایی برای ادغام این الگوها در طراحی‌های معاصر می‌پردازد تا از طریق آن بتوان به پایداری بیشتر و ارتقای کیفیت زندگی دست یافت.