بحث از قوه عقل انسان و جایگاه آن در زندگی، همیشه مورد توجه و محل تضارب آراء فلاسفه، متکلمان و عرفا و محدثین بوده است تا حدی که این مهم، از وجوه تمایز تفکرات مختلف محسوب می¬گردد. سنایی یکی از شاعران بزرگ و تاثیرگذار در فرهنگ ایران اسلامی نیز در آثار و اشعار خود بدان پرداخته است و مسائل مربوط به عقل دارای جایگاه مهمی در اندیشه سنایی دارد. خصایص و ویژگی ها و مراتب مختلفی برای عقل قائل است؛ گاهی عقل را جزیی و مذموم و گاه عقل را کلی و ممدوح معرفی می¬کند. برای عقلی اعتبار و ارزش قائل است که در راستای دین باشد. عقل در اندیشه¬ی سنایی حتی در بالاترین مقامش که عقل کل است در برابر قرآن و عشق و ذات حق تعالی سپر تعظیم می¬افکند. در این نوشتار با روش توصیفی و تحلیلی، عقل و مراتب مختلف آن و موارد عجز عقل در اندیشه¬ی سنايي بررسي می¬شود.