دو مفهوم عقل و عشق و نسبت بین آن دو از گذشته در ذهن اندیشمندان و شاعران ایرانی جایگاه ویژه‌ای داشته و بحث های مختلفی را شکل داده است. در طول تاریخ نسبت بین عقل و عشق به صورت‌های گوناگونی مطرح شده است.سعدی شیرازی نیز، به شیوه شاعرانه خود این دو مفهوم را مورد توجه قرار داده و نسبت چند‌لایه‌ای را بین آن ها نشان داده ‌است.در این پژوهش از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده و با تمرکز روی غزل‌های سعدی نشان داده شده که گر چه سعدی عشق را از عقل برتر می‌داند،امّا عقل نیز برای ورود به ساحت عشق ضروری است و ارزش آن به صورت مطلق کنار گذاشته نمی‌شود.