گرچه ما در مقام عمل و تکنولوژی چالش کمتری با مدرنیته داریم اما در مقام نظر و تصمیم¬گیری¬های مهم، مساله سنت و مدرنیته همچنان کلان مساله و خاستگاه بسیاریی از مسائل دیگر ما است. لذا بازاندیشی در کارنامه نواندیشان دینی و محافظه¬کاران سنتی از جمله تحقیقات ضروری است. مقالات و کتاب¬هایی زیادی درباره خاستگاه جریان¬های روشنفکری و نواندیشی نگاشته شده است. اما اکثر این نوشتارها به خاستگاه تاریخی و زمانی این جریان پرداخته¬اند و به ندرت به تفکیک خاستگاه معرفتی و غیرمعرفتی نواندیشان پرداخته¬اند. آنچه که این نوشتار قصد بررسی آن را دارد بررسی میزان تأثیر عوامل غیرمعرفتی و عوامل معرفتی در آراء نواندیشان دین پژوه است. مطالعه تاریخی نواندیشی در ایران نشان می¬دهد که تأثیر علل غیر معرفتی بر نواندیشان بسیار ملموس و جدی است. اما در میزان تأثیر علل غیر معرفتی بر جریان نواندیشی و شخصیت¬های متعلق به این جریان باید قائل به یک تفکیک زمانی شویم. به این معنا که در دوران ظهور روشنفکری وزنه تأثیر علل غیر معرفتی از وزنه علل معرفتی سنگین¬تر است اما به مرور زمان و با پرداختن نواندیشان و روشنفکران به بنیادهای معرفتی و فلسفی ،تاثیر علل غیرمعرفتی روند نزولی داشته است.