طرح مسئله سیدجمال¬الدین اسدآبادی به عنوان یک روحانی و روشنفکر دینی از معدود مصلحان مذهبی، اجتماعی و سياسی ایران قرن نوزدهم میلادی است كه موفق به خروج از دايرهی نظريهپردازی گرديده و با رويكرد عملگرايانه و تأكيد بر شرايط ذهنی و عينی جامعه و امت اسلامی، ديدگاهها و انديشههای خويش را عرضه و اجرايی نمود. ایشان همچون بسياري ديگر از متفكرين جهانسوم، در رویارویی با استبداد داخلی و استعمار خارجی به عنوان مهمترین عناصر متضاد با هویت ملی، نسبت به مسخ و استحاله فرهنگ بومي توسط قرائت خاصي از تجددگرايي غربي، احساسخطر ميكرد و آن را عامل اصلي سلطه استعماري غرب بر اينكشورها و عقبماندگيآنها ميدانست.
هدف این پژوهش بررسی و تحلیل دیدگاه و نظریات سیدجمال¬الدین اسدآبادی در باب مسئله هویت ملی به عنوان مهمترین ضرورت حفظ استقلال جوامع اسلامی در قرن نوزدهم میلادی در مقابل هجمه استعمار می باشد در پاسخ به این سوال که رویکرد سید جمال الدین و اقدامات وی درباره مسئله هویت ملی در آن دوران به چه شکلی بوده است؟ فرضیه این پژوهش این است که در باب عناصر هويت ملي از ديدگاه سید جمال الدین اسدآبادی، ایشان ملت را به عنوان يك واحد سياسي اجتماعي به رسميت ميشناسد ولی تاکید اساسی او در زمانه ای که ملتهای مسلمان دچار شقاق و تفرقه و در نهایت ضغف و انحطاط در مقابل قدرت برتر استعمار غرب قرار دارند بر تقویت مبانی هویت ملی بر اساس اتحاد میان ملتهای مسلمان برپایه اندیشه اتحاد دنیای اسلام و پیوند دینی به ثمر می رسد. روش و رویکرد این پژوهش به شکل توصیفی- تحلیلی با تکیه بر منابع اسنادی و کتابخانه ای است. همچنین یافته¬ها و نتایج این پژوهش نشان می¬دهد که در ديدگاه سیدجمال الدین اسدآبادی عنصر اصلي و كليدي هويت ملي، دین و فرهنگ اصيل اسلامي است كه فرهنگي انساني، سالم و مستقل است و توانايي ساختن انسانهايي مستقل و كشوري قدرتمند را دارد و در واقع هویت ملی بر هویت دینی مسلمانان تطابق دارد. وی همچنين آنگاه كه از اتحاد اسلامی سخن ميگويند در واقع منظورشان نوعي فرهنگ نژادي و قومي نيست در واقع مليت بر مبنای دین بر ميشمارد و اساس را اسلام به عناون عامل وحدت بخش جوامع اسلامی ذكر ميكند و بر این وجه تاکید می نماید این در عملکرد و اقدامات وی بوضوح قابل روئیت است.