تنوع موجود در تودههاي بومي سياه دانه ميتواند منبع مناسبي براي كارهاي اصلاحي در اين گياه باشد. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و روابط بین صفات مورفولوژیک و زراعي در 16 توده سیاهدانه آزمايشي در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. داوزدهصفت مورفولوژیكي و زراعي ياداشت برداري شدند. براساس نتایج تجزیه واریانس، اختلاف ژنوتیپهای مورد مطالعه برای کلیه صفات در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود که اين امر نشان از تنوع بالا در صفات مورد بررسی داشت. دامنه تغییرات عملکرد دانه در بین تودههای مورد بررسي ازkg/ha 1131(تودهجوين) تاkg/ha 273(توده گنبد) متغیر بود. براساس تجزیه خوشهای 16 ژنوتیپ مورد مطالعه در چهار گروه مختلف قرار گرفتند و اختلافهای چشمگیری بهویژه برای میزان عملکرد، تعداد كپسول درگياه، تعداد روز تا50 درصد گلدهي و وزن هزار دانه بین گروهها وجود داشت. گروه¬بندی توده¬های مناطق مختلف در دسته های مختلف کلاستر نشان داد که بین تنوع ژنتیکی و تنوع جغرافیایی تطابق خوبی وجود ندارد. تجزيه به مؤلفه هاي اصلي نشان داد كه مولفه هاي اول تا سوم 3 به ترتيب 49/48، 42/22 و 40/11 درصد و در مجموع 31/82 درصد از كل واريانس متغيرها را تبيين كردند. نتايج بدست آمده نشان داد كه توده هاي سياه دانه مورد مطالعه داراي پتانسيل ژنتيكي بالايي، جهت استفاده در برنامه هاي اصلاحي هستند بنابراين میتوان از طریق تلاقی بین ژنوتیپهای برتر خوشه های مختلف و آزمون نتایج آنها از طريق برنامه هاي به نژادي نسبت به انتخاب و توليد ارقام با خصوصيات زراعي مطلوب اقدام نمود.