تلاش دانشمندان برای حفظ سلامتی و پیشگیری از ابتلاء انسان به انواع امراض حادّ و مزمن و در صورت ابتلا، دستیابی به راهکارهای درمانی کارآمد و کم عارضه ، از دیرباز ادامه داشته است. امروزه تحقیقات بر شناسایی و استخراج پتانسیل های درمانی گیاهان، متمرکز شده است.
بذر کتان معروف به “flaxseed” و با نام علمی “Linum usitatissimum” دانۀ روغنی است که در دو دهۀ اخیر به واسطۀ دارا بودن اجزاء فعّال از نظر بیولوژیک، به ویژه آلفا لینولنیک اسید، لیگنان و فیبر به عنوان “functional food” مطرح شده و از فواید تغذیه ای و اثرات درمانی بر بیماریهای کاردیوواسکولار، آترواسکلروزیس، دیابت، کانسر، آرتریت، استئوپروزیس، اختلالات اتوایمون و نورولوژیک برخوردار است. در متون طب سنتی ایران خواص درمانی متنوّعی برای بذر کتان ذکر شده است. این مقاله مروری است بر خواص و کاربردهای درمانی تمام اجزاء گیاه کتان و به ویژه بذر کتان که در منابع معتبر طب سنتی ایران به آن اشاره شده است. این بذر، تحلیل برندۀ ورم در اعضا، تسکین دهندۀ درد به ویژه دردهای سوزشی، ملیّن طبع بوده و در تنقیۀ سینه و رفع سرفه و تنگی نفس، رفع درد و ورم در سر، رحم، کبد، طحال، روده ها، مفاصل و در انواع امراض پوست و ناخن کاربرد دارد. میزان و نحوۀ مصرف و انواع ضررهای احتمالی حاصل از مصرف این بذر و روشهای اصلاح و رفع ضرر آن نیز در متون کهن طبی به خوبی اشاره شده است. علیرغم تحقیقات آزمایشگاهی و بالینی بسیاری که بر روی بذر کتان صورت گرفته است، شتاب در پایه ریزی و انجام مطالعات هر چه بیشتر و گسترده تر جهت پی بردن به چرایی و چگونگی خواص ذکر شده برای بذر کتان در گنجینۀ کهن و گرانبهای طب سنتی، لازم و ضروری به نظر می رسد تا بتوان با پشتوانۀ علمی عمیق برای رهایی بشر از آلام و امراض، نسخ مکتوب قدما را احیاء و در بالین تجویز نمود.