مزار «اِستِر و مُردخايِ» همدان از مهم ترين زيارتگاه ها و ابنية مذهبي يهوديان ايـران و حتي جهان مي‌باشد كه براي پيروان اين آیين از ارزش مذهبي و تاريخي فراواني برخورداراست. يهوديان از ديرباز چنين پنداشته‌اند كه مزار مزبور گورگاه و مدفن «اِستر» ملكة مشهور يهودي شاهنشاه خشايارشا هخامنشي (486 ــ 465 ق .م.) و «مُردخاي» عموي وي مي‌باشد كه شرحشان در كتاب استر تورات به تفصيل آمده‌است، وليكن اين روايت را برخي از محققان و حتي يهوديان اَنيراني تأييد نمي‌كنند و معتقدند كه در هيچ يك از دو تلمود بابلي يا اورشليمي اشارتي بدين مطلب نشده است. پژوهشگران چندي نيز دربارة انتساب بناي مذكور به استر و مردخاي ترديد كرده و به طرح انگاره‌هاي ديگري پرداخته‌اند. برآیند مطالعات نگارنده در خصوص این یادمان تاریخی حکایت از آن دارد که بقعه موسوم به (استر و مردخای) یهودی بر خلاف آنچه یهودیان بر آن باور دارند، مدفن و مزار این دو شخصیت یهودی نبوده و این بنا در آغاز معبد خدایان بابلی (ایشتار و مردوک) بوده که سپس به وسیله یهودیان به مزار (ساختگی) استر و مردخای (اسطوره ای) تغییر ماهیت و کاربری داده است.