این مقاله با هدف بررسی نقش راهبردی شرایط اقلیمی و بومی در روند شکل گیری کالبد معماری ابنیه سنتی و بومی شهرهای ایران نگاشته شده است . بی تردید مسائل و چالش های سکونتی و زیست اقلیمی که مردمان هر اقلیم از این سرزمین ، در طول ادوار حیات خویش با ان مواجه بوده اند به نوعی اصول و تدابیر معمارانه و مختص به هر اقلیم خاص را در هر برهه زمانی و مکانی جهت نیل به شرایط اسایش را به معماران بومی و سنتی ارائه نموده است. شرایط نامساعد و نامطلوب محیطی و اقلیمی بالطبع گونه ای معماری برخاسته و شکل گرفته از نوع ساختار و مقتضیات هر اقلیم را می طلبد. در این پژوهش ابتدا به بررسی اصول طراحی فضاهای معماری و فضاهای شهری در پهنه اقلیم گرم و خشک پرداخته می شودو در ادامه به تحلیل نوع معماری ابنیه شهر سمنان به عنوان الگویی شکل گرفته و توسعه یافته از معماری همساز و هماهنگ با این اقلیم به عنوان نمونه موردی پرداخته می شود. روش این تحقیق توصیفی و تحلیلی بوده و چارچوب نظری ان بر این اصل استوار است که در واقع معماری بومی و اقلیمی ، گونه ای از معماری هماهنگ و سازگار با هر اقلیم است که امروزه این گونه به عنوان معماری بر مبنای اصول معماری پایدار شناخته می شود که علی رغم ظهور و ورود مبانی و مقوله تکنولوژی ، لزوم کاربرد بنیادی ان در ساختار معماری ابنیه و فضاهای شهری در جهت مقابله با مسائل و چالش های پیش روی معماری معاصر و نیز همسویی با مسائل مرتبط با انرژی بر کسی پوشیده نیست. با امید به اینکه این پژوهش گامی موثر در جهت معرفی و تحلیل محتوایی موضوع برداشته و بر غنای ان بیفزاید.