بحران انرژي و ضرورت صرفه‌جويي در مصرف آن، لزوم تجديدنظر در نحوه ساخت و ساز را به يكي از اركان اصلي برنامه‌ريزي و طراحي كشور تبديل نموده است. در گذشته و در نبود امکانات مدرن برای استفاده از انرژیهای فسیلی، نیازهای متفاوت اقلیمهای ایران منجر به شکل¬گیری معماری خاص در هر پهنه شده است. اما مقایسه راهکارهای بومی اتخاذ شده نشان میدهد که گاه نیازهای متفاوت منجر به راه حلهای مشترک شده است. بررسی ویژگیهای طراحی کالبدی روستاها و مصالح و روشهای اجرایی، نشان میدهد که در طراحی معماری روستاها علاوه بر استفاده از انرژیهای طبیعی برای تأمین آسایش حرارتی، با شرایط نامطلوب اقلیمی نیز مقابله شده است. به این ترتیب معماری بومی، با کمترین نیاز به انرژیهای فسیلی، ضمن صرفه جویی در هزینه¬ها، از آلودگی و تخریب محیط زیست نیز جلوگیری به عمل آورده و مصداق بارزی از معماری پایدار است. مقاله حاضر بر اساس مطالعات میدانی و تحقیق انجام شده، به معرفی پهنه¬های اقلیمی شناسایی شده در ایران و شگردهای معماری به¬کار رفته در هر پهنه برای همسازی با شرایط اقلیمی و محیطی می پردازد. سپس براساس این شناخت راهکارهای طراحی همساز با اقلیم برای کاهش مصرف انرژی در مسکن، برای هر یک از پهنه های معماری ایران ارائه شده است.