معماری بومی یکی از‏مسائل بسیار‏مهم و ضروری جهت ایجاد ساختمانهایی هماهنگ با اقلیم است. به کار‏گرفتن مصالح بومی‏که همسازبا اقلیم بوده و‏موجب حفظ محیط زیست و‏همچنین‏کاهش میزان مصرف انرژی می‏شود و‏درنتیجه پایداری و‏دوام محیط‏زیست را‏به دنبال دارند. اخیراُ و‏در پی‏ساخت و‏سازهای غیر‏مرتبط با ویژگیهای اقلیمی‏که در روستاها انجام‏گرفته است، نه تنها شکل و‏ساختار‏کلی در روستا‏را دگرگون کرده، بلکه در ساختمانهای ‏تازه احداث شده در برخی‏از روستاها اثری از ویژگیهای اقلیمی‏متناسب با این نواحی‏دیده نمی‏شود. در‏این نوشتار معماری بومی‏در یک منطقه سردکوهستانی و‏معتدل و‏مرطوب‏در سه روستای‏آتان در قزوین، پالنگان در‏کردستان و‏ماسوله در گیلان‏که از لحاظ کالبدی همانند و‏مطبق (پلکانی) هستند‏ بررسی شد. همچنین معیارهای مشترکی‏که‏ در هر سه روستا‏وجود دارد نظیر فرم و ساختار روستا، نحوه‏ی زندگی وآداب و رسوم، کیفیت مصالح وسازه و... مطالعه شد. روش‏تحقیق در‏این مقاله به صورت مشاهده میدانی و‏توصیفی و‏کتابخانه‏ای است. هدف از انجام این مقاله بررسی دلایل‏موجود برای عدم‏حفظ شکل‏کالبدی در روستای آتان و عدم تغییر شکل‏کالبدی در دو روستای پالنگان و ماسوله، از طریق مطالعه مسائلی چون فرهنگ، اقتصاد و‏صنعت توریسم، عدم توجه به ثبت ‏ملی ‏در فهرست میراث‏فرهنگی، عدم وجود‏فرصت شغلی‏مناسب، مهاجرت افراد جوان به شهرهاو عدم تامین شرایط آسایش برای افراد مسن‏می‏باشد. در نهایت با مقایسه این دلایل، پارامتر های مورد نظر‏در به وجود‏آمدن ساختارهای جدید در ساختمانهای تازه تاسیس در روستای آتان و تخریب ساختمانهای قدیمی از لحاظ به کارگیری مصالحی ناهمگون با شرایط زیستی‏ منطقه، طراحی نامناسب نماها و‏ساخت و ساز عجولانه بدون توجه به بافت‏کلی روستا‏که نتیجه‏ آن تخریب معماری‏کاملا همساز با اقلیم خود‏چه از‏لحاظ‏حفظ فضاوچه‏از لحاظ‏حفظ انرژی‏در‏ روستا‏می‏باشد، ‏ارائه‏شد. اینکه چه‏دلایلی باعث شده‏که‏در روستای پالنگان‏ و ماسوله شکل ‏ظاهری و بافت‏کلی روستا با‏گذشت سالیان ‏دراز هنوز از همان شکل‏گذشته تبعیت‏کند ‏حال‏آنکه در‏روستای‏آتان بخش عظیمی‏از ساختار‏و بافت کلی روستا‏ دچار‏تغییر‏ شکل‏ کاملا متفاوت با ساختار ‏قدیمی‏خود ‏گشته‏است. سپس‏از بین دلایل یافته شده عامل‏فرهنگ به ‏عنوان‏شاخص ‏اصلی ‏معرفی گردید.