انگاره‌ یا پارادایم ، به شکل ‌گیری دید ما از پیرامونمان و ایجاد ارزش‌هایی پایدار که ما خوب یا بد، مثبت یا منفی و خیر یا شر به حساب می‌ آوریم کمک می‌ کند از طرفی یادمانها دلالت بر سبک هنری ، مصالح مورد استفاده و ذهنیت شخصیت های مؤثر مذهبی ، سیاسی و فرهنگی دارند که تجلّی ان تعدادی از مقبره ها و مسجد ها و مجسمه ها یا حتی سطوح دو بعدی هستند که برایمان به میراث گذاشته شده است . این مقاله سعی دارد ضمن بررسی کنش یا برهم کنش این دو پدیده و تشریح پارامترهای مؤثر بر تبدیل یک سازه به یادمان ، شرایط تاثیر پذیری پارادایم فرهنگی- محیطی را از یادمان ها بررسی کند. رویکرد این مقاله تاریخی- فرهنگی و روش تحقیق ، تحلیلی و توصیفی است و با تکیه بر منابع معتبر کتابخانه ای فارسی و لاتین و مشاهدات میدانی جمع آوری گردیده است.