چکیده
معماری مساجد ، که نشانگر عظمت و شکوهی سرشار از ذوق زیبایی شناسی است ,منبعی جز ایمان مذهبی و الهام آسمانی نمی تواند داشته باشد, جایی که نقوش و فرم ها برمبنای معنای نمادین هر یک از آنها انتخاب می شوند تا حضور عالم معنا را ،به صورت نمادین ممکن می سازند .در دین اسلام هیچ صورتی نمی تواند حقیقت مطلق را توصیف کند، بنابراین تصویرسازی در اسلام به طور مطلق منع شده است. به همین دلیل ، اشکال هندسی و تصاویر انتزاعی از حیوانات و گیاهان، نقش های اسلیمی و ختایی در هنر اسلامی رونق گرفت . تأثیری که اسلام بر معماری ایرانی می گذارد در واقع ، تزریق روح به بنای ایرانی است ومعماری ایرانی ، با بکارگیری یکسری مفاهیم اسلامی همچون بازگشت به اصل کثرت به وحدت و بکارگیری آرایه های نمادین ، در هنگام خلق بناهای بی نظیر مانند مسجد شیخ لطف الله ، همواره حقیقتی واحد با عنوان مبدأ آفرینش را با خود به همراه داشته است و نماد گرایی موجود در مساجد که در قالب فرم ها و نقشها نمایانده می شود در واقع ارزش ذاتی بنا محسوب می شود.در این مقاله به بررسی معنای نمادین برخی از نقوش و فرم ها در بنای مساجد ایرانی پرداخته و به عنوان نمونه موردی مسجد شیخ لطف الله اصفهان را برگزیده و به بررسی معنای نمادین و تبیین منشأ عرفانی و دینی عناصری چون گنبد,محراب,خط وکتیبه,نور ,رنگ,نقوش تزئینی و اسلیمی ها,نقش شمسه ونقش طاووس, در این مسجد می پردازیم و در می یابیم که توجه به جنبه‏های نمادين اَشکال و عناصر موجود در مسجد ، برای درک مفهوم روحانی معماری مسجد ضروری است. چون به کمک آنهاست که وحدت درقالب فرم‏های معماری باعث آفرینش کيفيتی مقدس می شودکه در آن فرم ها و صورت‏های زمينی بر حقايقی ورای اين جهان دلالت نمايند.