آثار سوءتکنولوژی مدرن بر روی محیط زیست نوعی آگاهی نسبت به مسائل زیست محیطی را در مردم به وجود آورده و با توجه به کاهش مستمر انرژی های تجدید ناپذیر و همچنین وجود منابع مناسب انرژی های پایدار(خورشید،زمین،باد و...)در کشور ما معماران مي توانند با طراحی معماری مناسب و هماهنگ با اقلیم و محیط زیست، فضایی مناسب با آسایش حرارتی مطلوب به وجود آورند. بهره گیري از قابلیت هاي ترازهاي زیرین زمین براي تامین نیازها و پاسخ به تقاضاي شهر و مراکز آن و تعادل بخشی به آنها، که ارتقاي کیفیات محیطی را درپی دارد، یکی از راهکارهای طراحی به ویژه در مناطق گرم و خشک مي باشد. در گذشته زمین به عنوان نشانه ای از پایداری در معماری سنتی بوده و در معماری امروز نیز در کنار نگرش های دیگر مورد توجه معماران و طراحان شهری قرار گرفته است. اين پژوهش كه حاصل مشاهدات عيني و مطالعات كتابخانه اي است به صورت تحليلي – توصيفي به تشريح بناهای خاک پناه، انواع ساختار بنا در پناه زمین و عملكردهاي آنها به عنوان يك شاخصه پايداری در معماري بومي مي پردازد، سپس با ذکر نمونه های شاخص آن درجهان و در نهایت نتايج بنيادي درصدد یادآوری يكي از شاهكارهاي معماري پايدار و همساز با اقليم وبکارگیری آن در معماری معاصر خواهد بود.