نماد، نشانه، سمبولیسم رمز و رمز پردازی کلماتی مهم هستند که در معماری بکار گرفته می‌شود نخست به تعریف این معقوله‌ها می‌پردازیم وهرکدام را مورد شناسایی قرار می‌دهیم در مرتبه آخر رابطه ونقش این کلمات را در عناصرطبیعی در معماری ایرانی مورد مداقهَ و بررسی قرار می‌دهیم. به زعم فروید، رمزها رویهم رفته به پیکر انسان و شخص پدر و مادر و فرزندان و برادران و خواهران و نفس ولادت و مرگ و برهنگی و خاصه به قلم و حیات جنسی و اندامهای تناسلی و مناسبات جنسی مربوط می‌شوند (مدخل روانکاوی، ص 138). از نظر بورکهارت هنر دینی راساس روح و سنت الهی است و در باطن ادیان نهفته است و این هنر خود معرفت الهی است. صدرالمتالهین، طبق حکمت متعالیه، هستی را به پنج عالم تقسیم می‌کند. عالم طبیعت، عالم ملکوت، عالم ارواح (فرشتگان ) عالم اسماء و صفات الهی، عالم غیب الغیوب، که (ذات خاص الوهیت) است.
به تعبیر محیی الدین عربی در خصوص الحکم، انسان کامل جامع چهار عالم اول است و انبیا تجلی صفات و اسمای الهی اند. به خصوص آخرین پیامبر الهی حضرت خاتم الانبیا ء تجلی تام اسما و صفات الهی و کاملترین انسان هستی است.