بروجرد از شهرهای باستانی ایران، که دارای بافت کهن ارزشمندی از دوره های مختلف اسلامی می‌باشد. اطلاعات برگرفته از متون تاریخی موید آن است که این شهر در قرون اولیه اسلامی با محوریت ارگ حکومتی، مسجد جامع و راسته بازاری در جنوب آن شکل گرفته و به وسیلة برج و بارو محصور گشته بود. از نقطه نظر شهرسازي، بروجرد را به دلیل وجود بافت تاريخي با وسعت قريب 270 هكتار و عناصر معماري نظیر مسجد جامع، با قدمتي بيش از هزار سال، می‌توان از شهرهاي مهم تاریخی کشور محسوب نمود. شاید به همین سبب است که تمامی متون قرون اولیه اسلامی از آن به عنوان یکی از شهرهای مهم «عراق عجم» نام می‌برند. یافته‌ها نشان می‌دهند که این شهر در دوران قاجار دارای چهار محله دودانگه، یخچال، سوزنی و صوفیان بوده که هر كدام به زير محلات كوچكتري تقسيم می‌شدند. هر محله مشتمل بر يك گذر اصلي بود، كه به مركز شهر متصل شده و بناهاي عمومي و عام المنفعه‌اي چون مسجد، ‌آب انبار، حمام،‌ بازارچه و حتي قبرستان مجزا را در خود جای می‌داد. همچنین شش دروازه یخچال (در مغرب)، سوزنی معروف به ارک (در جنوب غربی)، میرزا موسی (در جنوب)، برآباد (در جنوب شرقی)، دودانگه (در شرق) و دروازه صوفیان در جانب شمال ارتباط این شهر با مناطق دیگر را تسهیل می‌بخشیدند. امروزه بافت تاریخی بروجرد را مجموعه بناهایی از روزگار سلجوقی تا عهد پهلوی تشکیل داده است که نگارندگان این مقاله نسبت به ثبت اطلاعات و مستندسازی آنها اقدام نموده‌اند. هدف از پژوهش حاضر آن است که با بهره‌گیری از نتایج اطلاعات میدانی روند شکل‌یابی و توسعه شهر را معلوم و ضمن معرفی عناصر شاخص هر دوران، محدوده و محورهای اصلی بافت نیز مشخص گردد. به عبارت دیگر، با مطالعة بناهای بجا مانده و انطباق یافته‌های ملموس با متون تاریخی، تحولات بافت قدیم شهر در طی قرون اسلامی مشخص تا در جهت تعین، حفاظت و احیاء حرایم آن به کار آید.