به منظور تعيين ميزان انتقال برخي از فلزات سنگين به عمق خاک در نتيجه کاربرد پسماندهاي شهري (فاضلاب و کمپوست)، آزمايشي بصورت فاكتوريل بر پايه طرح کاملاً تصادفي با سه فاکتور در سه تکرار انجام گرفت. فاکتورهاي مورد بررسي شامل سه نوع آب آبياري: آب معمولي بعنوان شاهد (1W)، پساب تصفيه شده (2W) و ترکيب 50 درصد فاضلاب خام و آب معمولي (3W)، چهار سطح كود كمپوست زباله شهري: بدون کمپوست (1C)، 40 تن در هكتار (2C)، 80 تن در هکتار (3C) و 120 تن در هكتار (4C) و سه عمق نمونه برداري خاک:10 (1D)، 40 (2D) و 85 سانتيمتري (3D) از سطح خاک، بودند. با توجه به فاکتورهاي مورد مطالعه، دوازده تيمار CiWj، دوازده تيمار WiDj و نه تيمار CiDj بررسي شدند. در اين خصوص تعداد 36 عدد لايسيمتر فلزي حجمي با ابعاد 126 ×30 ×30 طراحي شد. خاک درون لايسيمترها داراي سه لايه: فوقاني (بافت رسي)، لايه مياني (لوم رسي) و لايه پاييني (لوم رسي شني) بود. پس از طراحي و آماده‌سازي لايسيمترها، گياه ريحان در آنها کشت گرديد. بعد از برداشت محصول، نمونه¬هاي خاک از اعماق 10، 40 و 85 سانتي متر تهيه و مقادير نيکل، سرب، کادميوم، آهن، مس، روي و منگنز‌ قابل جذب آنها اندازه‌گيري شد. نتايج نشان داد که اثر فاضلاب، کمپوست و عمق بر کليه عناصر معني دار (05/0 p<) مي باشد. همچنين برهم کنش دوگانه و سه گانه فاکتورها (بجز فاضلاب- کمپوست و فاضلاب- کمپوست- عمق)، بر کليه عناصر معني دار (05/0 p<) بود. بالاترين ميانگين کليه عناصر در عمق 10 سانتي متر و مربوط به فاکتورهاي 3W و 4C بود. در تيمار 4C3W، مقادير سرب (474)، کادميوم (508)، مس (550)، روي (463) و آهن (411 درصد) و در تيمار 4C2W مقادير نيکل (563) و منگنز (570 درصد) نسبت به تيمار شاهد افزايش داشتند. با توجه به نتايج گفته شده، براي کاهش خطرات بلندمدت زيست محيطي، پيشنهاد مي گردد، پايش مستمر عناصر سنگين ناشي از کاربرد فاضلاب و کمپوست در خاک و منابع آب صورت گيرد.