اصلاح نژاد زنبور عسل یکی از مهمترین راههای افزایش عملکرد در صنعت زنبورداری است و تلقیح مصنوعی یکی از مهمترین ابزارهای اصلاح نژاد می¬باشد. هدف از این مطالعه بررسی اثرات تلقیح مصنوعی و جفت¬¬¬¬گیری طبیعی ملکه¬ بر خصوصیات رفتاری و عملکردی آن می¬باشد. در این تحقیق 5 کندو برای جفت¬گیری طبیعی و 5 کندو برای تلقیح مصنوعی در نظر گرفته شد. آزمایشات در دو فصل بهار و پاییز در منطقه¬ی آت¬گلی واقع در ییلاقات سردابه¬ی اردبیل انجام شد. داده¬های مربوط به صفات رفتار تهاجمی و بهداشتی و تولید عسل برای دو روش تلقیح مصنوعی و جفت¬گیری طبیعی بر مبنای آزمون T تجزیه و تحلیل شدند. نتایج این پژوهش نشان داد که بین صفت تولید عسل در دو فصل بهار و پاییز در گروه تلقیح شده نسبت به گروه جفت¬خورده¬ی طبیعی تفاوت معنی¬داری وجود ندارد. در خصوص رفتار بهداشتی پاییزه بین دو گروه تلقیح مصنوعی و جفت¬خورده¬ی طبیعی تفاوت معنی¬داری وجود داشت که رفتار بهداشتی پاییزه در گروه جفت¬خورده¬ی طبیعی نسبت به گروه تلقیح مصنوعی نتیجه¬ی بهتری را نشان داد. نتایج به دست آمده در این صفت پس از بررسی در فصل بهار و پاییز نشان داد که هر دو گروه مقایسه شده¬ی تلقیح مصنوعی و جفت خورده¬ی طبیعی رفتار تهاجمی بسیار آرامی داشتند. لذا با توجه به نیاز روز افزون به حفظ ذخایر ژنتیکی و تولید ملکه های اصلاح شده می¬توان تلقیح مصنوعی را جایگزین جفت¬گیری طبیعی کرد.