دادرسی منصفانه به معنای تضمینات کلی است که جهت رعایت حقوق طرفین در فرایند انواع دعاوی نزد دادگاه صلاحیت‌دار، مستقل، بی‌طرف و قابل پیش‌بینی در مکانیزم قضائی پیش‌بینی شده است. این تضمینات در صورت تحقق، سبب محدودیت اقتدار دولت در قبال افراد و در نتیجه صیانت مناسب‌تر از حقوق افراد است. دولت‌ها به شیوه‌های مختلف از جمله قانونگذاری و پیش‌بینی مکانیزم اجرایی مؤثر، به تضمین حق دادرسی منصفانه برای افراد متعهد هستند متعالی‌ترین و مؤکدترین تعبیرها در این زمینه در تعالیم و آموزه‌های دین مبین اسلام یافت می‌شود. اسلام همواره منادی اصول دادرسی منصفانه از جمله اصل قانونی بودن جرائم و مجازات‌ها (قبح عقاب بلابیان)، اصل مساوات، اصل برائت، استقرار صلح و آرامش و داوری و قضاوت منصفانه سر داده است. نظام جمهوری اسلامی ایران نیز با تأسی از دین مبین اسلام در صدد شناسایی و تضمین انواع دادرسی منصفانه برآمده است. مفاد زیادی از اعلامیه‌های جهانی و منطقه‌ای حقوق بشر که دولت جمهوری اسلامی ایران نیز آنان را پذیرفته است، دارای موازینی در ارتباط با اصول دادرسی منصفانه می‌باشد که عمدتاً تأکید بر حفظ منافع اشخاص مرتبط با دادرسی کیفری (از قبیل متهم، شاکی، شهود، قاضی و...) دارند. اصطلاح دادرسی منصفانه به عنوان حق بشری به نظام های موضوعه راه یافته است.اسناد جهانی و منطقه ای حقوق بشر نظیراعلامیه جهانی حقوق بشرمصوب 1948 و میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی(ماده14)حق دادرسی منصفانه را به رسمیت شناخته‌اند و دولت‌ها را مکلف به اجرا و تضمین این حق برای تمام افراد نموده‌اند.