سرمنشاء شکل گیری شهرهای اسلامی مکان های مذهبی چون مسجد بوده است. با گردهمآیی مسلمانان در این مکان، علاوه بر کاربری عبادی، عملکردهای دیگری اختصاص می یافت که در دین اسلام به عنوان اعمالی پراهمیت، نقشی متفاوت را در کنار مسایل مذهبی ایفا می کردند. عملکردهایی چون بحث و وعظ که ابتدا در اطراف هر ستون از شبستان مسجد محفلی ایجاد می کرد، با گذشت زمان به ایوان ها و رواق های مساجد کشیده شد و در نهایت فضای مجزایی را به نام مدرسه به خود اختصاص داد که با اقتباس از همان الگوی فضایی مسجد به عنوان الگویی پاسخگو، عملکردی دیگرگونه را با تداعی همان فضای عبادی در شهر اسلامی پایه ریزی کرد. در دهه های اخیر، نیاز گسترده به آموزش و پرورش در ایران موجب ایجاد مدارس بسیاری شده و به موازات رشد آموزش، الگوهای سنتی کالبد مدارس دچار تحولات و دگرگونی های بسیاری شده است. مدارس سنتی ایرانی بسان دیگر فضاهای معماری سنتی فضاهایی پایدار بوده که توانسته اند پاسخگوی نیازهای کاربردی و محیطی در طول سالیان بسیار باشند. لیکن در روزگار معاصر، این الگوهای سنتی فرصت انطباق با شیوه های نوین آموزشی را نیافته و در جدال نابرابر میان سنت و نوگرایی رو به قهقرا رفته اند. هدف از این نوشتار، بازشناسی مدارس سنتی از دیدگاه پایداری بوده تا بدین وسیله بتوان با بهره گیری از میراث گذشتگان به الگوهای مطلوب در طراحی مدارس امروزی به عنوان یکی از عناصر مهم و تاثیرگذار در شهر اسلامی دست یافت. روش تحقیق اتخاذ شده در این نوشتار مبتنی بر، برداشت های میدانی و استفاده از اسناد تصویری در بستر مطالعات کتابخانه ای و با تلفیق دو روش توصیفی – تحلیلی و تطبیقی می باشد و در آخر نتایج حاصل ازاین تحقیق نشان می دهد که درطراحی مدارس سنتی شیراز اصول پایدای بطور نسبی رعایت شده است.