زمینه و هدف: گیاه کاکوتی Ziziphora clinopodioides از خانواده نعنائیان (Lamiaceae)، گیاهی که بخش های هوایی آن مصرف دارویی و خوراکی داشته و در رفع اختلالات قلبی، سرماخوردگی، اسهال، سرفه و میگرن مورد استفاده قرار می گیرد.
گياهان منبع غنی از تركيبات فنلی هستند كه مهمترين آنتی اكسيدان های طبيعی به شمار می آيند که به لحاظ محافظت بدن در مقابل استرس اكسيداتيو و حفظ سلامت حائز اهميت هستند. اين تحقيق به منظور استخراج و شناسایی ترکیب های تشکیل دهنده اسانس گیاه کاکوتی Z. clinopodioides و بررسی فعاليت آنتی اكسيدانی اسانس و عصاره این گياه به عنوان جايگزين آنتی اكسيدان های سنتزی انجام شده است.
روش بررسی: گیاه کاکوتی Z. clinopodioides از ارتفاعات شهرستان بردسیر جمع آوری و در سایه خشک شد. اسانس با دستگاه کلونجر تهیه و اجزای اسانس با روش GC/MS آنالیز و شناسایی شد. عصاره متانولی تهیه و توسط دستگاه روتاری تغلیظ شد. فعالیت آنتی کسیدانی احتمالی با دو روش بتا-کاروتن لینولئیک اسید وDPPH مورد بررسی قرار گرفت. آزمایشات به صورت کاملا تصادفی، در 4 غلظت و سه تکرار انجام گردید. نتایج حاصل با استفاده از نرم افزار آماری SPSS و Minitab بررسی گردید و برای مقایسه‌ میانگین‌ها از آزمون‌ دانکن استفاده شد.
یافته ها: نتایج این بررسی نشان داد که مواد عمده تشكيل دهنده اسانس گل کاکوتی، (+)- پولِگون (41/52%)، دی هیدروکارویل استات (13/14%)، 1،7– سینئول (98/12%) و D- نئوایزومنتول (19/4%) است. در بررسی اثرات آنتی¬اکسیدان با روش DPPH، بیشترین میزان بازدارندگی از اکسیداسیون IC50 مربوط به عصاره گل کاکوتی است. نتایج حاصل از روش بتاکاروتن لینولئیک اسید نیز نشان داد اسانس گل کاکوتی در این روش بیشترین درصد فعالیت آنتی اكسيدانی را دارد.
نتیجه گیری: گیاه کاکوتی Z. clinopodioides منطقه بردسیر مانند سایر مناطق، حاوی ترکیب عمده پولگون است و اسانس و عصاره های متانولی گیاه دارای اثرات آنتی اکسیدانی قابل ملاحظه ای اند، بنابراین می توان از آن به عنوان یک ماده آنتی اکسیدان جهت مصرف در صنایع غذایی و دارویی استفاده نمود.