Macrophomina phaseolina یک قارچ بیماریزا با دامنه‌ی میزبانی بسیار وسیع است که تنها در سلسله‌ی گیاهان، حدود 500 گونه‌ از خانواده‌های مختلف را دچار بیماری می‌کند. یکی از این گیاهان، کنجد (Sesamum indicum L.) است که قارچ مذکور، عامل ابتلا آن به بیماری پوسیدگی ذغالی و از شدیدترین عوامل خسارت‌زای این محصول مهم می‌باشد. متأسفانه حداقل در ایران، عملاً هنوز روشی وجود ندارد که در عین حفظ سلامت انسان و محیط زیست، بتواند به‌ گونه‌ای کارآمد بیماری مذکور را کنترل نماید. بنابراین بررسی حاضر، با هدف دستیابی به مشتق/ مشتقات گیاهی، که بتوان پس از طی تحقیقات تکمیلی، از آن/ آنها در انجام کنترل زیست‌شناختی قارچ عامل استفاده نمود، صورت پذیرفته است. برای‌این‌منظور، اسانس پنج گونه‌ی گیاهی مختلف، به روش غذای مسموم بر قارچ M. phaseolina در محیط شیشه اثر داده شد. غیر از اکالیپتوس، اسانس چهار گیاه دیگر در هر دو غلظت بکارگرفته‌شده، توانست بازدارندگی معنی‌داری از قطر پرگنه‌ی قارچ مذکور به‌عمل آورد. بالاترین بازدارنگی، متعلق به اسانس آویشن‌شیرازی بود که در هر دو غلظت 250 و 1000 میکرولیتر بر ‌لیتر به ترتیب تا هفت و 25 روز پس از کشت، به‌طور کامل (100%) از رشد پرگنه‌ی قارچ، جلوگیری کرد. نتیجه‌ی آزمون تعیین حداقل غلظت بازدارندگی نیز مشخص کرد که اسانس مذکور حتی در غلظت 25 میکرولیتر بر لیتر بازدارندگی مشهودی از قطر پرگنه‌ی قارچ یادشده به‌عمل می‌آورد. اسانس مرزه نیز در غلظت 1000 میکرولیتر بر لیتر توانست تا پنج روز پس از کشت، از هرگونه رشد مشهود قارچ، بازدارندگی به‌عمل آورد. همچنین با انجام کروماتوگرافی گازی/ طیف‌سنجی جرمی ترکیبات تشکیل‌دهنده‌ی دو اسانس آویشن‌شیرازی و اکالیپتوس که به ترتیب قوی‌ترین و ضعیف‌ترین اثر را بر بیمارگر مورد بررسی نشان دادند، شناسایی شد. سه ترکیب اول از نظر مقدار به‌ترتیب در اسانس آویشن‌شیرازی: تیمول (672/40 درصد)، کارواکرول (906/29 درصد) و رو-‌سایمن (667/7 درصد) و در اسانس اکالیپتوس: رو-سایمن (537/29 درصد)، 8،1-سینئول (675/22 درصد) و گاما-ترپینن (178/12 درصد) بود. در مجموع از بررسی انجام‌شده می‌توان دریافت که اسانس آویشن‌شیرازی احتمالاً یک مشتق گیاهی مناسب جهت کنترل زیست‌شناختی قارچ بیماریزای Macrophomina phaseolina می‌باشد.