عملکرد گیاهان در اکوسیستم¬ها، تحت تاثیر عوامل غیر زنده¬ای نظیر اقلیم منطقه و خاک قرار دارد كه خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك و عناصر غذايي كم مصرف و پر مصرف از جمله مهمترين اين عوامل هستند و با تاثيري كه بر رشد رويشي و زايشي گياهان دارويي دارند، باعث تغييراتي در عملكرد محصول شده و كيفيت و كميت مواد موثره آنها را نيز تحت تاثير قرار مي دهند. بنابراین آگاهی از کیفیت خاک، عامل مهمی در تغییرات مواد موثره گیاهان دارویی می¬باشد. این تحقیق به نقش خصوصیات خاک بر عملکرد و اجزای تشکیل دهنده اسانس گونه Salvia verticillata، در سه ارتفاع پرداخته است. بدین منظور، اندام¬های هوایی گیاه در مرحله گل¬دهی جمع¬آوری و پس از خشک شدن در دمای محیط آزمايشگاه، اسانس¬گيري به روش Hydrodistilation صورت گرفت. تجزیه و شناسایی ترکیب¬های تشکیل دهنده اسانس با دستگاه GC و GC/MS انجام گرفت. به منظور مقایسه مواد مستخرجه سه ارتفاع، تجزیه واریانس داده¬ها توسط نرم افزار Spss ver 17 انجام شد. جهت گروهبندی طبقات ارتفاعی از آزمون دانکن و همبستگي بين عناصر شيميايي خاك با مواد موثره گياه، توسط ضريب همبستگي پيرسون انجام گرفت.
نتایج نشان داد که بافت خاك در سه ارتفاع 1900، 2500 و 3000 متري از سطح دريا، لومی- لومی، سيلتي- لومی و لومی- سیلتی بوده است. بيشترين ميزان ترکيب Trans-Caryophyllene و Spathulenol به ترتیب با 82/18 و 53/7 درصد در ارتفاع 2500 متری با بافت سیلتی- لومی و ترکیب Germacrene D با 31/ 12 درصد در ارتفاع 1900 متر با بافت لومی- لومی و ترکیب 1H-Cycloprop[e] azulene, 1a,2,3,.. با 96/3 درصد در ارتفاع 3000 متر با بافت لومی- سیلتی بالاترین مقدار را به خود اختصاص داده¬اند. از طرفی بين ترکیب 1H-Cycloprop[e] azulene, 1a,2,3,.. و ماده آلی همبستگی مثبت و معني¬داري در سطح احتمال 5 درصد مشاهده شد با اين توضيح كه افزايش این عنصر، سبب افزايش اسانس خواهد شد. مقايسه تركيب¬هاي اصلي اسانس حاکی از آن است که همبستگي بين پارامترهاي خاک و درصد ترکيبات اسانس متفاوت مي¬باشد.