سیاحت و جهانگردی در فرهنگ و تمدن اسلامی با اندیشه و باور مسلمانان پیوندی محکم دارد. جنس جهانگردی، جنس ارتباط انسان با انسان و انسان با طبیعت است که در صورتی که با اعتقادات مذهبی ادغام گردد، می تواند همه جنبه های گردشگری را تحت شعاع خود قرار می دهد، لذا از آن به عنوان یکی از مؤثرترین راه های توسعه صلح و دوستی پایدار در دنیا نام برده شده است.گردشگری به دلیل تاثیرات مثبت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، در حال تبدیل شدن به صنعت اول جهان است. یکی از انواع مهم گردشگری، گردشگری مذهبی است که توانسته خود را در متن گردشگری جهانی جای دهد و نقش عمده ای در زندگی اجتماعی- اقتصادی کشورهای اسلامی داشته و موجب ارتباط و تعامل بیشتر سایر جوامع گردد.
شهر مشهد علاوه بر جاذبه های مذهبی، پتانسیل های گردشگری دیگری نظیر تاریخی، فرهنگی، طبیعی، تفریحی، تجاری، آموزشی و درمانی را نیز دارا می باشد. برخورداری از چنین پتانیسل های گردشگری و همچنین موقعیت استراتژیک مشهد در جذب تجار کشورهای آسیای مرکزی، این شهر را به عنوان قطب اول زیارتی کشور و دومین کلان شهر مذهبی جهان اسلام بدل کرده، لذا با این وجود، مشهد هنوز موقعیت و جایگاه شایسته خود را در جذب توریسم جهانی بدست نیاورده است.
از جمله عواملی که سبب نزول سفرهای داخلی و تورسیم خارجی در مشهد گردیده است، مشکلات و نواقصی است که گردشگران در مشهد با آن مواجه هستند. در این پژوهش با اشاره به پتانسیل های گردشگری در مشهد، به بررسی معضلات و دغدغه های پیش روی زائرین داخلی و خارجی حرم مطهر رضوی، نقایص و کاستی ها برمبنای بازدید میدانی، آمار، مقالات و کتب علمی می پردازیم و برای تحلیل نتایج از مدل‌های تحلیل شبکه (ANP) و‌ برنامه ریزی استراتژیک (SWOT) استفاده شده است و در انتها به ارائه پیشنهادات و راهکارهایی در راستای ارتقاء این صنعت عظیم و توسعه همه جانبه کلان شهر مشهد می پردازیم. نتایج تحقیق که با نمونه گیری از یکصد نفر از زائران داخلی حرم مطهر رضوی انجام گردید حاکی از آن است که مهم ترین مشکلات و دغدغه های پیش روی زائران و گردشگران در مشهد، تهیه محل اقامت(53%) ، حمل و نقل در مشهد(14%)، کمبود تسهیلات و خدمات رفاهی(11%) و اطلاع رسانی ضعیف(8%) می باشد، که ریشه اصلی این مشکلات بی مدیریتی و عدم اجرای سند راهبردی گردشگری، کسری بودجه، بافت فرسوده اطراف حرم، فرهنگ گردشگری مردم و تبلیغات سوء رسانه های غربی علیه ایران می باشد.