تعزیه‌ی‌ ایران، شنیدنی و گفتنی‌های بسیار دارد که هنوز بیان نشده است. به واقع آن انتظاری که کویر از باران دارد هنوز اتفاق نیفتاده است. هدف این پژوهش، معرفی خاستگاه‌ها و روند شکل‌گیری آیین تعزیه‌خوانی در جنوب ایران (بوشهر و هرمزگان) بوده است که براي احاطه و دست‌يابي به همه‌ي ابعاد آن، نیازمند نگرشي ژرف و چند وجهي من جمله از نگاه تاريخي است، از این رو روش اتخاذی آن تحلیلی و توصیفی است. تورق سفرنامه‌های سیاحان باختری‌، توجه به فحواي كلام سالداران، مصاحبه با صاحب‌نظران، ارزیابی و تحلیل داده‌ها، رجوع به کتب مرجع تعزیه‌ و مطالعه‌ی مفاهیم و موضوعات، مستندسازی نتایج علمی و دسته‌بندی‌ جهت تدوین یافته‌هایی که تأکید دارد؛ ورود و شکل‌گیری تعزیه‌ی جنوب به واسطه مهاجرت دو اقوام مختلف، با زبانی متفاوت، در دو برهه زمانی و از دو مرز مختلف (زمینی و شاخاب) صورت گرفته است. در بحث ورود از راه زمینی، می‌توان به مهاجران عرب زبانی اشاره نمود که از کشور عراق وارد ایران شدند و در بخش شاخاب نیز نگاه‌ها متوجه مهاجران هندی و بالاخص حیدرآبادی‌های آن دیار است. در نتیجه این پژوهش گویای این واقعیت است که سیر تکاملی تعزیه جنوب از آغاز تا به امروز، فراز و فرودهای بسياري را تجربه نموده است. در این بین مسئله‌ی مهاجرت و مراودات فرهنگی مهاجران به عنوان عناصری کلیدی در احیا، بنا و شکوفا شدن آیین تعزیه‌خوانی جنوب نقش داشته‌اند هرچند نمی‌توان از هوشياري، ذوق، تنگناهاي اجرايي، ابداعات، خلاقيت‌ها، نگاه زيبايي‌‌شناسانه و شيوه‌هاي اجرایی و هنرمندانه‌ی نقیبان تعزیه در بازیگاه‌ها نیز به راحتی عبور کرد.