شهر اراک از نظر تاریخی، شهری جدید محسوب میشود و سابقهای حدوداً 022 ساله دارد . اراک پس از تحولات دهه 02 و انتخاب آن به عنوان یکی از قطبهای صنعتی کشور، رشد و گسترش وسیعی یافت، به طوری که در فاصله سالهای 04 تا 54 و 54 تا 02 جمعیت آن بهترتیب 4.5 و 5.5 برابر شد. در این میان استقرار صنایع و کارخانجات گوناگون به ویژه صنایع سنگین از قبیل ماشینسازی و صنایع فلزی،چهره شهر را دگرگون ساخت. رشد صنایع و نیاز به نیروی انسانی ساده، خیل مهاجرت به شهر را در پی داشت. این امر به دلیل ضعف برنامهریزیهای مسکن برای اقشار کمدرآمد، در شکلگیری محلات اسکان غیررسمی نمودی کالبدی یافت و رفته رفته به مشکل جدی کالبد شهری مبدل و سطح قابل توجهی از زمین های اطراف شهر را در برگرفت. این پژوهش با هدف شناسائی ویژگیهای کالبدی سکونتگاههایغیررسمی اراک در محلات رودکی، شهرک ابوالفضل ، شهدای صفری ، باغ خلج، فوتبال، داوران، بیست متری میقان، قنات ناصری، شهرک ولیعصر به منظور ارائه اولویت بندی برنامههای توانمندسازی و بهسازی این بافتها با روشهای پیمایشی، نمونه گیری خوشه بندی شده و تصادفی انجام شده است. بررسی الگوی ساخت و کیفیت واحدهای مسکونی در مناطق فوتبال، شهدای صفری و کوی ولیعصر نشان میدهد که در غالب سکونتگاه ها، استفاده از مصالح کم مقاوم اولویت داشته است اما با گذشت زمان، گرایش به استفاده از مصالح مقاوم، به تدریج مرسوم شده است. وضعیت پایداری بساحتمانها نیز بسیار نامطلوب است و غالب بناها در این مناطق ناپایدار یا نیمه پایدار است؛ بطوریکه از 52 درصد ناپایدار در منطقه باغ خلج تا 09 درصد نیمه پایدار در کوی شهدای صفری در نوسان است. رشد قابل توجهسکونتگاههای غیر رسمی در اطراف شهر اراک مربوط به دو دوره زمانی دوره اول تا سال 7545 و دوره دوم از سال 49 تا 54 ، نشان از عدم هدایت شهر در مسیر طرح جامع، ضعف مدیریت شهری، نبود نهاد ها یا ضعف مکانیسم های کنترلی، روز مرگی و بی برنامگی در دوره های ذکر شده است.