اين پژوهش سعي بر معرفي و تجزيه و تحليل عناصر سرمایشی فعال و اجزا مسجد جامع ني ريز را دارد. مسجدي كه نه تنها جز كهن ترين مساجد ايران است، بلكه در بسياري از موارد، داراي خصوصيات منحصر به فردي است، كه تنها در اين مسجد، شاهد آن هستيم.
در اين پژوهش، علاوه بر روش كتابخانه اي، با روش ميداني، به برداشت دقيق از بنا پرداخته شده ولازم به ذكر است كه بسياري از نقشه ها و تصاوير موجود در اين پژوهش، براي اولين بار است كه در اختيار علاقمندان قرار مي گيرد. همچنين با توجه به ناگفته هاي بسياري كه در مورد محراب اين مسجد وجود داشت، طي مصاحبه اي با كارشناسان، در زمينه قرائت و تفسير آيات و احاديث محراب، از ايشان ياري جستيم.
اميد است كه اين پژوهش، در آينده راهگشاي محققين و دانشجويان باشد و موجبات بذل توجه بيشتر، به اين عنصر فراموش شده معماري فارس، كه در هر سفر تحقيقي، شاهد تخريب تدريجي آن بوديم، را فراهم آورد.