به طور قطع در معماری اسلامی از موضوعاتی که بسیار حائز اهمیت بوده و هست، می توان به مساجد و معماری آنها اشاره کرد. از مساجد می توان به عنوان مهمترین بناهای نمونه معماری اسلامی نام برد از این رو پژوهش حاضر تلاشی است جهت بررسی و یافتن مولفه های معماری پیش از اسلام که در شکل گیری اصول و الگوهای معماری مساجد اسلامی نقش داشته اند. در این پژ<هش ابتدا به شناخت اصول و الگوهای معماری مساجد پرداخته می شود سپس تاریخچه پیدایش آنها در معماری ایران بررسی شده سپس نمونه های قدیمی مثلک اخ فیروز آباد، کاخ اشکانی آشور، ایوان کرخه و کاخ دامغان را بررسی کرده و مقایسه ای با مساجد انجام داده ایم. با بررسی این نمونه ها می توان شاهد تاثیر معماری قبل از اسلام در بناهای اسلامی به ویژه مساجد شد در نتیجه معماری اسلامی نه برگرفته از فرهنگ چادرنشینی عرب است که بورکهارت بدان می پردازد و نه همچون تفسیر عرفانی او از حیاط، تمثیری بهشتی است معماری اسلامی آمیزه ای هنرمندانه از اصول و الگوهایی است که از هزاران سال پیش شروع به شکل گیری نموده و بر اساس پیشینه ای توحیدی و درون مایه های ارزشمند تا این اعصار ادامه داشته است.