اقلیم مهمترین عامل شکلگیری معماری بناهای سنتی ایرانی است بناهای معماری ایرانی از جمله کاروانسراها، بازارها، حمام ها، یخچال ها و... هر کدام با اقلیم منطقه خود سازگاری داشته اند و تناسبات معماری از جمله ابعاد حیاط مرکزی، ارتفاع اتاق ها، نسبت ارتفاع به طول و عرض اتاق ها، ارتفاع کف تا زیر طاق، ابعاد اسطبلها و... در هر منطقه از اقلیم آن منطقه تبعیت می کند. بطور مثال: نسبت ارتفاع به طول و عرض اتاق ها در کاروانسراهای منطقه سرد و کوهستان کم است مخصوصا ارتفاع اسطبل در اکثر موارد بسیار کوتاه است. تا احتیاج به سوخت کمتری جهت تامین حرارت باشد ولی در مناطق فلات مرکزی نسبت ارتفاع به طول و عرض اتاق ها در مقایسه با منطقه سرد و کوهستانی زیاد است این تغییر تناسبات همگی بدلیل اختلافات اقلیمی مناطق ایران می باشد در این مقاله سعی بر آن شده است که با بررسی 2 اقلیم منطقه سرد و کوهستانی و گرم و خشک فلات مرکزی ایران و بررسی تناسبات معماری کاروانسرای این دو منطقه دلایل تاثیر اقلیم در شکل گیری تناسبات معماری کاروانسراهای این دو منطقه دلایل تاثیر اقلیم در شکل گیری تناسبات معماری کاروانسراها بدست آید، مقاله بصورت مقایسه موردی تهیه شده است بهمین دلیل 2 کاروانسرا در اقلیم یاد شده انتخاب و تجزیه و تحلیل شده اند. نتیجه حاصل اینکه بررسی عوامل اقلیمی خصوصیات کالبدی معماری و معماری سنتی ایران ما را در تحلیل عوامل اقلیمی کمک می کند.