هرچند مصرف گیاهان دارویی با توسعه صنایع شیمیایی محدود شده اما چشم‌انداز مطلوبی برای توسعه کشت این گیاهان فراسودمند ایجاد شده است. پژوهش‌هاي علمی، اثربخشی و ایمنی برخی از روش‌هاي طب مکمل از جمله گیاهان دارویی را در درمان برخی بیماري‌ها به اثبات رسانده ‌است. کشور ما به دلیل موقعیت مناسب از نظر ذخایر فیلوژنتیکی (بیش از 7000 گونه دارویی)، آب و هوایی (11 اقلیم از 13 اقلیم جهان) و جغرافیاي سیاسی، جایگاه مهمی در تولید گیاهان دارویی دارد. پژوهش حاضر برای ارزیابی اثرات پیش‌تیمار زیستی با باکتری اینتروباکتر و محلول‌پاشی سیلیس بر صفات رشدی و عملکرد گیاه دارویی ریحان در شرایط کم-آبیاری به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفي با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل تنش خشکی در سه سطح (دور آبیاری دو، سه و چهار روز) به عنوان عامل اصلی و سیلیس در چهار سطح (شاهد، غلظت یک به ده (X 6 وX 12) و یک به صد C6) و باکتری Enterobacter sp. در دو سطح (شاهد و پیش‌تیمار با باکتری) به صورت فاکتوریل در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. نتایج بررسی‌ها در جدول تجزیه واریانس نشان داد که صفات کلروفیل a و a+bدر بررسی اثر ساده خشکی و باکتری، به¬ترتیب بسیار معنی‌دار و معنی‌دار، و هر ‌دو اثر ساده برای کاروتنوئید معنی‌دار بود. صفات کلروفیل a و a+b و وزن خشک برگ به‌طور کاملاً معنی‌داری تحت تأثیر اثر سه‌گانه تیمار‌ها قرار گرفتند. یافته‌ها بیانگر کاهش بسیار معنی‌دار کارتنوئید در تیمار تلقیح باکتری در تمام دورهای آبیاری بود. در تیمار دو روز آبیاری بکارگیری باکتری اینتروباکتر و افزودن سیلیس X12 کلروفیل a و a+b را به ترتیب حدود 53 و 52 بهبود بخشید. در مقایسه، کلروفیل a+b در تیمار شاهد (بدون باکتری) در تمامی غلظت‌های سیلیس و دور‌های آبیاری به طور معنی داری کمتر بود. کاربرد سیلیس به همراه دور آبیاری دور روز وزن خشک برگ را در مقایسه با سایر تیمارها افزایش داد. در مجموع، یافته ها بیانگر پاسخ مثبت رنگیزه‌های فتوسنتزی گیاه دارویی ریحان به کاربرد همزمان باکتری و سیلیس در شرایط کم‌آبیاری بود.